Lotusbloem voor het graf van mijn vader

11apr2021

De symboliek van de lotusbloem

Voor het graf van mijn vader heb ik een ontwerp gemaakt met golvend water en een grote lotusbloem. De golven staan voor het roerige leven en de lotusbloem is een bekend symbool voor de spiritueel gegroeide mens die geworteld is in het aardse leven, maar de beslommeringen van alledag parelen van hem of haar af, zoals waterdruppels van een lotusblad afrollen. De bloem richt zich naar het licht, zoals de ziel streeft naar eenheid met het Goddelijke.

Grünstein

Ik had een paar flinke stukken steen besteld. In de handel wordt het wel dolomiet genoemd, maar de eigenlijke naam is Anröchter Grünstein. Het komt uit het Duitse dorp Anröchte, zo’n 60 km voorbij Dortmund in Nordrhein-Westfalen. Het is eigenlijk in een paar opzichten een ideale steen om in te beeldhouwen: het is niet erg hard, alle oppervlaktebewerkingen komen prachtig tot hun recht, van grof bewerkt tot gepolijst, en je kunt er enorm gedetailleerd in werken. Ook wordt het na verloop van tijd buiten prachtig lichtgroenig.

Veuls te dik

In eerste instantie dacht ik de golven goed diep te maken en had dus een plaat steen van 100 x 200 x 20 cm besteld. Ik had een stuk van de golven gemaakt maar het werd allemaal erg onrustig. Dus ik heb gewoon de zaag erin gezet en de dikte teruggebracht naar 12 cm, zodat ik de golven veel subtieler kon maken en het veel meer rust uitstraalde. Deze golven heb ik daarna geschuurd en niet teveel gepolijst, zodat ze een zacht oppervalk behielden dat straks mooi oxideert naar lichtgroen.

Contouren

Daarna kwam de lotus zelf. Ik had een mooie afbeelding gevonden op internet. Deze heb ik overgetekend op de 16 cm dikke staande steen en eerst maar eens de contouren ervan weggehaald tot op 8 cm dikte.

Vormgeven van de bloembladeren

Daarna kon ik de overgebleven vorm gaan vormgeven. Ik heb de bloembladeren met een tandijzer vormgegeven zodat er een effect kwam van de nerven in de bloembladeren. Een van de meest gehoorde vragen die ik kreeg was of er geen water in blijft staan. Dat is natuurlijk een beginnersfout. Na zoveel jaren in restauratiewerk, ornamenten hakkend in allerlei soorten steen, is dat iets waar ik echt niet meer over hoef na te denken. Hoe wel de bladeren uitgehold zijn loopt het water van elk bloemblad keurig weg naar onderen.

Uitbesteed

De plaatsing en de belettering heb ik uitbesteed aan een bevriende steenhouwerij. Harder Natuursteen BV uit Hoogkarspel heeft dit onderdeel keurig verzorgd. Als ik niet helemaal tot aan mijn nek in opdrachten en deadlines zat, en als ik niet hopeloos uit de routine was geweest qua letterhakken, had ik de tekst misschien zelf verzorgd. Maar nu is het heel subtiel gezandstraald en ingekleurd, en ik ben blij dat het er zo mooi uit. Liever keurig gezandstraalde dan matig handgehouwen letters.

Ook had ik niet de spullen om zelf op een begraafplaats even zo’n steen te plaatsen. Het is uiteraard allemaal te regelen, maar deze mensen doen dat meerdere keren per week en hebben een aanhangwagen met takel, een platte kar, een verplaatsbare portaalkraan en alle expertise, kortom alles wat nodig is om dit vlot en professioneel uit te voeren. Zelf had ik alles moeten huren en had ik er waarschijnlijk vier keer zo lang over gedaan en veel meer kopzorgen eraan gehad. Je kunt niet altijd alles zelf het beste doen. Ik ben heel dankbaar dat zij dit zo vakkundig allemaal voor ons hebben afgerond.

Mag het een onsje meer zijn?

Ik had bij het bestellen van de steen rekening gehouden met de door de begraafplaats verstrekte gegevens. Een familiegraf is 100 x 200 cm en mag tot 100 cm hoog. Maar inmiddels is gebleken dat deze maten een flink stuk groter zijn dan de andere graven, vooral omdat het buurgraf ook nog eens behoorlijk verzakt is. Daarom springt het graf er wel tussenuit nu. De meeste graven zijn 80 breed en 50 hoog. Maar het is wel een sfeervol geheel geworden, dacht ik zo.

Galerij

-klik op een foto voor de vergrote versie-

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Beeld ‘Overgave’ geplaatst

6nov2020

Overgave, een symbolisch moment

Enkele dagen voor Allerzielen 2020 ging ik naar mijn geboortedorp voor een bijzonder moment. Ik mocht mijn vaders beeld ‘Overgave’ plaatsen op de begraafplaats achter de kerk.

Mijn vader, Jan van Velzen, had dit beeld in 2011 gemaakt, toen hij al bijna 80 was. Het stelt een jonge vrouw voor die een vlinder loslaat, opstijgend in de lucht. Het verbeeldt het loslaten van een ziel op zijn of haar verdere weg naar het licht. Hij heeft hierover indertijd de volgende toelichting gegeven:

De gedachte ‘Overgave’ vormgegeven staat voor de innerlijke houding van overgave aan Gods plan met ons.

Het vrouwelijke aspect is in ieder mens aanwezig als kwetsbare schoonheid, de knielende houding als toewijding tot de Schepper van alles.

De vlinder is een meergebruikt symbool van de Ziel, en betekent Transformatie.

Zoals overgave groter is dan loslaten, zo is ware schoonheid dikwijls kwetsbare stilte.

Jan van Velzen, 22 februari 2011, Onderdijk

Op de juiste plek

Eigenlijk is er een heel traject aan vooraf gegaan voordat dit beeld hier terecht kwam. Mijn vader had dit eigenlijk bedoeld als beeldje voor de kindergraven op dit kerkhof, maar dat ging niet door. Na zijn overlijden heb ik mijn moeder en broers en zussen een voorstel gedaan voor een grafmonument, maar daar kwamen we eerst niet uit, smaken verschillen nu eenmaal. Toen kwam het idee op om dit beeld op zijn graf te plaatsen, maar al snel kwamen we tot de conclusie dat een dergelijk graf niet bij zijn ingetogen aard paste. Het zou wèl een goed idee zijn om het aan de parochie te schenken, en dat was wat er dus gebeurde.

Sokkel

Ik bestelde een zuil van Anröchter Grünstein (dolomiet) voor dit beeldje. Mijn moeder had het gevoel dat het goed hoog moest staan om de beweging te versterken, en ik kan alleen maar zeggen dat ze gelijk heeft gehad. Ik ben een halve dag bezig geweest met alle voorbereidingen: schuren, gaten boren, beeld van het oude voetstuk halen, gaten boren en tappen in het brons, pennen verlijmen, boormal maken, spullen bijeen zoeken en meer. De sokkel staat op twee dikke roestvrijstalen pennen en ook het beeld is op die manier verankerd.

Polijsten of juist niet?

Deze dolomiet, of eigenlijk Anröchter Grünstein, is vrij grijzig als je hem eerst schuurt of polijst. Maar naarmate hij langer buiten staat wordt hij steeds meer prachtig lichtgroen. Je kunt het natuurlijk polijsten, zoals je kunt zien aan mijn beeld ‘Varens’, maar in dit geval heb ik het alleen maar opgeschuurd tot korrel 200, zodat de zachte structuur goed tot zijn recht komt, en niet het beeld zelf gaat overheersen met een strakke donkergroene glans.

Een heel gewicht

Deze sokkel weegt ongeveer 250 kilo, maar met wat handigheid en de juiste spullen kun je die net zoals de oude Egyptenaren verplaatsen. Hefboomwerking en rolletjes. Ik had gelukkig hulp van de gebroeders Stroet die ook nog eens een platte kar meenamen, dus binnen een half uur stond het geheel overeind.

Het beeld staat in het midden van een groen grasveld, dat ook zelf nog ruim een meter boven de omgeving ligt. Het veld is bedoeld als extra plek voor eventuele graven. Met de sokkel van 1 meter 60 erbij steekt het beeld een heel eind boven de omgeving uit en zo versterkt de zuil de intentie van het beeld en de beweging van de vrouw: het loslaten van de vlinder, de ziel die verder gaat op zijn nieuwe ontdekkingsreis. Het beeld steekt hierdoor ook goed af tegen de lucht en de dijk erachter.

Voor mij was het ook een bijzonder moment, omdat er eigenlijk die dag heel veel bij elkaar kwam. Het beeld van mijn vader heeft zo’n sterke symbolische functie voor de zielenreis en het was bijna Allerzielen en Allerheiligen. Ook voelde het sterk of het beeld voor die plek gemaakt was en de dag was perfect: mooi weer, niet ingetogen en verstild maar iets van een blij besef dat het hierna niet afgelopen is, alleen maar de volgende stap in onze reis. Overgave hoeft niet zwaar te zijn! Mooi hoe alles bij elkaar kan komen.

Meer over zijn leven

Een tijdje geleden heb ik een eerste artikel gedeeld over het leven van mijn vader. Ik zou er nog wel vijf kunnen schrijven, merkte ik later. Maar eigenlijk past dat niet in het blog en daarbij is er zoveel materiaal dat het een steeds groter project zou worden. Daarom zijn we nu bezig met het uitwerken en afdrukken van zijn memoires, waarin we hopen een heleboel foto’s van hemzelf en zijn werk te kunnen verwerken. Op dit blog zal ik nog één artikel wijden aan wat ik van hem heb geleerd als beeldhouwer. Ook ben ik inmiddels al begonnen aan zijn grafsteen, want we zijn het eens geworden wat het dan wel moet worden. Daarover later meer.

Galerij

Hieronder vind je een fotoreeks van het plaatsen van de sokkel en het beeldje ‘Overgave’. Mijn moeder wilde eigenlijk niet op de foto, maar als schenker van het beeld heeft zij voor mij die plek wel verdiend. Met dank aan Gerda Schutte voor het merendeel van de foto’s.

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Dankbaarheid is de vrucht van al het zoeken-1

5aug2020

In herinnering aan mijn vader Jan van Velzen

Op zondag 19 januari 2020, om 1:14 ’s nachts overleed mijn vader Jan van Velzen. Hij was ook een beeldhouwer, een kunstenaar, maar vooral een levenskunstenaar. Dat blijkt wel uit zijn uitspraken, waarvan de titel van dit blogbericht er een was die ik nog nooit eerder van hem gehoord had. Hij deed deze uitspraak in de laatste dagen voor zijn overlijden, een periode waarin hij vervuld van dankbaarheid en liefde terugkeek op zijn leven.

Jan van Velzen was absoluut geen zweverig persoon. Hij was een tuinder en bloembollenkweker geweest en had zijn leven lang hard gewerkt.

Een arm gehucht

Onderdijk, onderpad met gracht

Onderdijk in 1931 was een arm Westfries lintdorpje in Noord-Holland. Het lag aan weerszijden van een hoge dijk en veel huizen hadden een eigen bruggetje over de gracht naar de dijkvoet. Zijn vader, die ook Jan van Velzen heette, was net als de meesten in het dorp een tuinder die met een schuit naar zijn stuk grond aan de overkant van het meer voer om daar onder meer uien, kool, wortels, bieten, tulpen en aardappels te kweken. Na de oogst ging het ook met de schuit naar de vaarveiling in Medemblik.

Verlangen naar schoonheid

Jan was het tweede kind, een vrij stil, gevoelig jongetje dat pas op zijn tweede begon te lopen. Hij gruwde van de grauwe uitzichtloosheid van het harde werken en de daagsheid waarmee alle fleur en schoonheid werd teruggebracht naar ‘gewoon doen en doorgaan’. Hij had een intens verlangen naar schoonheid en vertelde over de verrukking die hij kon voelen bij het horen van prachtige muziek in de kerk. Zijn vader was een hartelijk man met veel levenswijsheid. Op zijn sterfbed vertelde Jan hoe hij nog zijn vader voor zich zag op zondagochtend, in zijn hemd, het scheerwater met een zwaai de sloot in slingerend, luid zingend en met een hele zwerm kinderen om zich heen.

Vroege creativiteit

Als kind was Jan al met creatieve uitingen bezig. Poppetjes van klei boetseren of bootjes maken door koekblikken zo te vouwen en buigen dat er hele slagschepen ontstonden. Maar waar ik had genoten van de creatieve tijd op de kleuterschool, had hij diezelfde grauwe daagsheid ervaren op de bewaarschool.

Kennelijk had de ‘juf’ de opvatting dat de kinderen alleen bewaard moesten worden, want ze moesten stil zijn en matjes vlechten, anders moesten ze in de spinnenkast. Matjes vlechten was voor hem dan ook een van de symbolen van ‘zo moet het en zo hoort het’. Afschuwelijk, omdat alle creativiteit onderdrukt werd.

Jannige constructies

Jan had eigenlijk helemaal geen zin om tuinder te worden, maar vader werd ziek en de oudste zoons, tieners nog, moesten het werk overnemen. Hij had veel liever bij de smid in de leer gegaan, want met je handen dingen van ijzer maken en lassen interesseerde hem veel meer. De smid werd met ontzag bekeken door de kleine jongetjes. Van zijn jongere broer was het legendarische antwoord op de vraag wat hij later wilde worden dan ook ‘Dikke smid Kees Slaman!’

Jan woonde vlakbij de smederij van Slaman

Het was hard werken in de zware zeeklei rond Onderdijk en werkelijk alles werd met de hand gedaan: spitten om te zaaien, spitten om te oogsten en twee steek diep spitten om het land voor te bewerken. Jan had een hekel aan uitzichtloosheid, dus zijn creativiteit uitte zich in allerlei ‘Jannige constructies’: uitvindingen die bedoeld waren om alles net even gemakkelijker te maken. Hij was dan ook een van de eersten die de bodem van de schuit naar helemaal bovenin brachten, zodat je met de kruiwagen erin kon rijden in plaats van alles moeizaam met de hand erin en eruit te tillen.

Flippus de Dromer

Niet altijd werden zijn oplossingen gewaardeerd. ‘Jannige constructies’ was niet echt een waarderende term, en omdat hij weleens met zijn gedachten elders was werd hij thuis ook wel Flippus de Dromer genoemd. Hij had een wat filosofische inslag en besteedde ook tijd aan observeren van zijn omgeving. Achteraf terugziend is het ook wel te begrijpen waarom hij op die plek geboren werd: voor hem was het een manier om de hele weg van zwaarte naar licht te doorlopen, en hij heeft zijn licht kunnen brengen in een tijd en omgeving die vooral gericht was op overleven.

Blessuretijd

Op zijn twintigste moest hij in militaire dienst. Maar het harde werk had zijn gevolgen al gehad: hij werd aan zijn knieën geopereerd en moest herstellen in het militaire ziekenhuis. Tot zijn afschuw bestond de therapie uit matjes vlechten! Maar in het lokaal daarnaast werden boetseerlessen gegeven. Op zijn verzoek werd hij overgeplaatst en daar werd zijn talent al snel ontdekt door zijn instructeur. Deze man regelde zelfs een introductie voor hem bij de kunstacademie in Tilburg.

Ik had altijd begrepen dat het niet was doorgegaan omdat Jan thuis nodig was en omdat zijn moeder altijd zei: ‘Fiedelaars en hureletuters komen niet in de hemel’. Maar dat was eigenlijk niet de grootste afschrikking. Vorig jaar vertelde hij me dat hij erg geschrokken was van de onverzorgde figuren met lange haren en verwilderde baarden die er rondliepen, en dat hij zich enorm ongemakkelijk en niet op zijn plek had gevoeld. Maar zijn leraar was erg teleurgesteld dat hij deze kans liet lopen. ‘Stomme bloemkoolstruik!’ had de man geroepen, waarschijnlijk uit frustratie dat zoveel talent verloren ging.

Bedrijf

Jan trouwde op zijn dertigste met Alida, een meisje uit nota bene hetzelfde Onderdijk, waarin hij iets had herkend van speelsheid en schoonheid, en het los zijn van alle benepenheid van het dorp. Hij begon zijn eigen bedrijf, maar de tijden waren veranderd. Het aantal kleine tuindersbedrijfjes liep hard terug en veel zelfstandigen moesten in dienst bij een fabriek in de Zaanstreek, elke dag heen en weer met een busje. Jan was met een aantal gelijkgezinden op zoek naar oplossingen en besloot met zijn twee broers fors uit te breiden. Ook richtten ze zich al een aantal jaren volledig op de bloembollenteelt. Ook daarin gebruikte hij zijn creativiteit: hij bouwde zelf zijn eigen machines voor het koppen van de tulpen en het wassen van de bollen, en paste veel machines aan zodat ze beter werkten.