Veghel 2: Veertig geëmailleerde panelen

Uniek project in Veghel-2

Veertig geëmailleerde panelen

Zoals ik in het vorige bericht over ons werk aan de Lambertuskerk in Veghel kort opnoemde, hebben wij voor dit project ook tien nissen gevuld met geëmailleerde panelen. Het zijn vooral deze panelen die voor ons een uitdaging waren. Het is uniek in Nederland dat deze methode in deze tijd wordt toegepast en voor veel aspecten van deze voor ons nieuwe techniek hebben wij het wiel moeten uitvinden, want op deze manier is dit naar mijn weten nog niet eerder gedaan.

Deze tien paneeldelen waren onderverdeeld in vier stukken elk, en wel van boven naar onder:

  • een driehoekig zwikstuk met daarop een plantmotief en een heraldische roos.
  • een voorstelling uit het leven van Jezus
  • een smalle tekststrook
  • een onderpaneel met een geometrisch patroon van cirkels en kruisende lijnen

Alles in natuursteen

Kruisbloemen voor de arcaturen aan de kerk van Veghel

wimbergen van de arcaturen

De hele gevel is gereconstrueerd in nieuwe steen, geleverd door Slotboom Steenhouwers BV uit Winterswijk. Zij zorgden voor de hardstenen plint en alle stukken van gele Jaumont-kalksteen, waarop wij de ornamenten hebben vormgegeven (zie het vorige bericht). Ook leverden zij de steen voor de te emailleren panelen: Franse Volvic Basaltlava. We kregen het keurig op maat gezaagd aangeleverd in platen van 5 cm dik. Basaltlava is een uitvloeiingsgesteente, dat wil zeggen dat het ooit vloeibaar uit een vulkaan is komen stromen. Deze variant komt uit Volvic in de Auvergne, nabij Clermont-Ferrand, waar de hele kathedraal in deze steen is gemaakt.

voltooide kanthogels van volvic basaltlava, nat door de regen

Volvic Basaltlava is ook mooi als het nat is

We kennen allemaal de zwarte zeskante blokken die overal in de Nederlandse dijken zijn toegepast: ook dat is basalt. Het materiaal is vrijwel onverwoestbaar maar ook bijna niet te bewerken. Keihard spul.

Basaltlava is gelukkig een stuk makkelijker te bewerken, omdat het helemaal poreus is van tienduizenden piepkleine gasbelletjes die indertijd met de lavastroom meekwamen. Het is ook minder zwart, en vooral Volvic is vrij egaal grijs. Toch kent het ook zijn eigen kleurstellingen, die vooral goed te zien zijn als het materiaal nat is: van antraciet naar donkerbruin en zelfs paarsbruin. We hebben er eerder in gewerkt toen we vorig jaar een partij grote kantbloemen maakten voor de Domkerk in Utrecht. Andere soorten zijn Mendiger en Mayener Basaltlava uit Duitsland, die veel donkerder en vooral veel grover en harder zijn.

Proefpanelen

Om te kijken hoe het hakken en het emailleren zou gaan hebben Jelle en ik voor deze geëmailleerde panelen eerst twee proefstukken gemaakt: een paneeltje met een stuk van Jezus erop en een stuk tekst. We hebben de voorstelling en de letters uitgehakt en opgestuurd naar de Franse emailleur voor een proefstuk. Het eerste resultaat was echter nog niet helemaal naar mijn zin. Mijn eigen werk moest scherper en het emailleerwerk kon ook beter. Na een hoop overleg over wat ons doel was zijn we daarna van start gegaan met de eerste driehoekige panelen bovenin, de zogeheten zwikstukken (een zwik is een vlak bovenin tussen de lijnen van een spitsboog).

Zwikstukken

Ik had thuis bij mijn onderzoek al gemerkt dat er drie motieven in deze panelen waren: het middelste zwik had een klimopmotief ‘C’ en de andere vier hadden om en om een soort distel- en een bladmotief (‘A’ en ‘B’). Aan de rechtergevel was dat mooi gespiegeld verdeeld, (A-B-C-B-A) maar links was een onregelmatig ritme (A-B-C-A-B). Ik besloot de spiegeling aan beide gevels aan te houden, zodat er een duidelijke regelmaat in kwam.

Ik had de oude foto’s van de twee gevels weer verscherpt en uitvergroot en alles op ware grootte laten uitprinten, zodat we dit niet met de hand hoefden te vergroten. Ook had ik thuis de rondingen van de zwikken en de driepas gereconstrueerd, in dit geval met Sketchup. Ik ben AutoCad namelijk niet machtig, maar met Sketchup lukte het prima. Deze prints konden we gebruiken om de voorstelling op de steen over te brengen.

Nico hakt een kruisbloem

Jelle had het eerste zwikstuk gemaakt, maar er was zoveel werk te doen dat we dachten dat we het niet allemaal op tijd af zouden krijgen. Gelukkig kwam Nico in januari om deze zwikken te maken, zodat Jelle verder kon met de eerste kapitelen. Toen het in februari begon te sneeuwen konden we een eerste indruk krijgen van het resultaat in basaltlava.

 

Jelle is bezig met de eerste kapitelen, februari 2021

Teksten

Ook op de teksten had ik een tijdlang zitten turen en ik had het internet afgespeurd naar een Oudhollands lettertype dat de oude letters dicht benaderde. Ik wist dat het nooit helemaal zou gaan lukken want de letters waren oorspronkelijk maar een ratjetoe van handgesneden letters in stucwerk, met moderne fantasie-kapitalen en gotisch aandoende onderkastletters.

deel van de reconstructie door Britt Nelemans

deel van de reconstructie door Britt Nelemans

De spatiëring varieerde enorm en ook waren er twee verschillende versies van de S. Van de letter ij was een versie met puntjes op de i en de j en eentje zonder, die soms zelfs in één zin samen te vinden waren. De onderkast a was vervangen door een kleinkapitaal A. Maar ik hoopte dat ik de tekst in Photoshop kon matchen met de supervage oude foto’s, waarop ik eigenlijk alleen wat vegen en vlekken kon ontdekken. Misschien dat de witruimte kon onthullen hoe de teksten oorspronkelijk geplaatst waren. Dat lukte, maar het gaf alleen een idee van hoe het moest worden. De echte letters zouden met de hand getekend moeten worden.

Letters In Steen

Al gauw besefte ik dat dit een tijdrovend onderdeel was en dat Jelle en ik nou eenmaal niet alles zelf kunnen doen. Jelle had lang tevoren het proefstuk hiervoor gehakt, uitgaande van een computerletter, maar de uiteindelijke tekst zou handwerk worden. Maar Jelle was inmiddels al druk met het hakken van twaalf kapitelen en had daaraan zijn handen al vol. Daarom was ik blij dat ik dit deel kon uitbesteden aan Britt Nelemans, die in Utrecht haar atelier Letters in Steen heeft. Britt is gespecialiseerd in het hakken van tekst in steen en was daarom de uitgelezen persoon om de oude letters te reconstrueren en te hakken. Dat heeft ze dan ook met alle zorg en inleving gedaan, ook al is deze steensoort niet erg geschikt voor de ragfijne lijnen van de gotische letters. Even werd het nog spannend toen ze haar pols brak… maar keurig op tijd is toch alles aangeleverd voor het transport naar de emailleur!

De onderpanelen

Arcaturen Lambertuskerk

oude toestand op foto vóór 1960

Ook de tien geëmailleerde panelen onderaan waren samen een flinke klus. Omdat het nu eenmaal hele strakke lijnen moesten worden, dachten we slim te zijn met dit werk eveneens uit te besteden en te laten zandstralen. Het onderpaneel had ik eerst weer uitgebreid zitten bekijken aan de hand van tekenprogramma’s. Daarvan had ik een reconstructie weten te maken, die door de tekenaar van Slotboom is omgezet in een CAD-tekening.

mijn reconstructie in Sketchup

Die tekening is dan weer gebruikt als uitganspunt voor de computerplotter die het straalrubber zou uitsnijden. Het motief bestaat uit een reeks haaks op elkaar staande lijnen in een schuin patroon, met op de kruisingen van de lijnen een cirkelmotief met bloemblaadjes. Om en om hebben de cirkels een open en een gesloten hart.

Dit is ook uiteindelijk door Bas Mulder van Slotboom Steenhouwers uitgezandstraald in de steen, maar het had wel nogal wat voeten in de aarde.

de eerste emaillleerlaag is aangebracht

Op deze grove steen plakte het straalfolie niet goed, en omdat ik in eerste instantie had gezegd dat het wel 7 mm diep moest was het ook erg lastig om het gewenste resultaat te krijgen. Hoe hij het heeft gedaan weet ik niet, maar het is hem uiteindelijk prima gelukt.

Tien scènes uit het leven van Jezus

Jelle werkt aan De Nederdaling ter Helle

Nu was het al een aardige opgaaf om alle overige onderdelen te reconstrueren, maar wel te doen. Het lastigste hielden we voor het laatst, zodat we het materiaal en de vormgeving inmiddels aardig in de vingers hadden. Van vier van deze panelen met de grote voorstellingen (bijna 110 x 90 cm) waren er nog duidelijke foto’s. Deze foto’s konden Jelle en ik zonder veel bewerking overnemen in de steen. Maar de overige zes waren een stuk minder scherp en een paar waren zelfs zo onduidelijk dat na uitvergroten er nog maar een paar vage vlekken overbleven. De oplossing was uiteraard opnieuw tekenen. We hebben ze eerst allemaal een aantal keer op A4-formaat uitgeprint en daarop de gewenste lijnen getekend, en dit zo vaak herhaald dat we de scène en de lijnvoering begonnen te kennen, in een combinatie van interpreteren en overtrekken.

Toen we al tekenend tot een goede reconstructie waren gekomen, zijn we begonnen aan de tekeningen op ware grootte. Deze konden we overzetten op de platen basaltlava en daarna uithakken in de steen. De vlakken werden allemaal verdiept en de lijnen, net als bij handgehouwen letters, werden in een V-vorm in de steen uitgehouwen. Zodoende hoopten we het effect van het stucwerk te benaderen en ook de emailleur een duidelijk houvast te geven met het lijnenspel.

Maar in deze grijze steen is het lastig om je een beeld te vormen hoe het er moet gaan uitzien. Alleen met hard licht van opzij was er een glimp op te vangen en werd het lijnenspel duidelijk. We hoopten dat het een stuk duidelijker zou worden in emaille.

Emailleren

Nadat alles klaar was en gekeurd, hebben we het op pallets gebonden en werden alle onderdelen opgestuurd naar Frankrijk om te emailleren. Zelf gingen wij verder met het houwen van de ornamentele delen van de Lambertuskerk en met het maken van de twee kalkstenen beelden van Petrus en Paulus.

 

Ondertussen werd in het atelier in de Auvergne hard gewerkt om alles op tijd klaar te krijgen en werd ieder lijntje met zorg ingeschilderd. Na de grondlaag volgt de crémekleurige basiskleur, dan de oranjerode kleur van de achtergronden, en tenslotte de bruine kleur van de lijnen, telkens met een ronde in de oven op 960 graden. Het email vloeit bij deze temperatuur in elkaar over, en ook kan de steen bij te grote spanningsverschillen knappen, dus vakkennis en grote zorg is een eerste vereiste. Normaal zijn geëmailleerde panelen 2 of 3 cm dik, maar vanwege de toepassing en het transport is in dit geval gekozen voor een dikte van 5 cm, wat een extra moeilijkheidsgraad opleverde.

De voltooide panelen

In september arriveerden de nieuwe geëmailleerde panelen bij de steenhouwerij in Winterswijk. Daar zijn ze eerst op de vloer uitgestald voor een laatste controle, voordat ze geplaatst werden. De panelen zijn aan de kerk verankerd met roestvrijstalen ankers in de achterliggende muur en daarna rondom afgevoegd. Als je goed inzoomt op de foto, dan kun je zien dat ik alle veertig panelen het nummer van de bouwtekening had gegeven en ook nog een eigen volgnummer van 1-10 voor eigen gebruik en voor de stellers van Slotboom steenhouwers. Omdat vetkrijt bij 960 graden in de emailleeroven geen stand houdt, heb ik de nummers in de zijkant gefreesd.

Vijf keer droevig

We zien hier achtereenvolgens vijf droevige en vijf vreugdevolle momenten uit het leven van Jezus. Het begint links, met de opdracht in de tempel, waar Jozef en Maria van een schriftgeleerde te horen krijgen dat hun kind een groots maar zwaar leven te wachten staat.

Op plaat 2 vluchten Jozef en Maria met hun kind Jezus naar Egypte, omdat koning Herodes heeft besloten alle jongetjes onder 2 jaar oud te doden in Bethlehem. Hij wil geen concurrentie van een nieuwe ‘koning der Joden’.

In de derde scéne zien we hoe Jozef en Maria na drie dagen zoeken weer terug in Jeruzalem komen, waar ze de twaalfjarige Jezus in overleg zien met de schriftgeleerden. Dan geeft hij al blijk van zijn grote inzicht.

De vierde smart van Maria is de afneming van het kruis. Maria zit met de dode Jezus op haar schoot, en Maria Magdalena en Johannes knielen naast haar.

In de vijfde afbeelding wordt het lichaam van Jezus in het graf gelegd.

Vijf keer vreugde

Aan de rechterkant van de kerk staan de meer vreugdevolle momenten uit Jezus’ leven. Deze groep moet net als de linkerpanelen van buiten naar binnen gelezen worden, in dit geval dus van rechts naar links. Dus op paneel 10 zien we hoe de drie wijzen of koningen uit het Oosten hun gaven aanbieden aan het kind waarin zij een grote ziel herkennen.

Op paneel 9, de tweede van rechts, wordt Jezus in de Jordaan gedoopt door Johannes de Doper. Johannes staat in een kleed van kamelenhaar (kriebelt) en links daalt een engel neer, terwijl de heilige geest als een duif neerdaalt van boven.

Op het middenpaneel, nummer 8, zien we hoe Jezus op de berg Thabor een transfiguratie ondergaat en hoe links Elia verschijnt en rechts Mozes. De beeldhouwer laat de drie schijnbaar in de lucht zweven boven een bolle bergtop.

Op plaat 7, de vierde van rechts, is Jezus afgedaald naar de hel en bevrijdt hij Adam en Eva van de erfzonde. De duivel aan zijn voeten wordt vertrapt en de deur van de kerker staat wijd open. Wel is er ruimte voor zuiltjes en kapitelen in de hel.

Op de laatste plaat, nummer 6, zien we de verrijzenis van Jezus uitgebeeld. Twee Romeinse soldaten wenden zich verschrikt en verblind af als Jezus stralen en met staf uit het graf oprijst.

Vormgeving van een andere tijd

Als je de originele foto’s erbij pakt, merk je dat de nieuwe reliëfs minder de dromerige sfeer uitstralen die het oude werk had. Dat is vooral gekomen omdat het een wezenlijk ander procedé betreft. Mat stucwerk levert nu eenmaal een ander oppervlak op dan glanzend email, en waar het mogelijk was om iets van grijstinten weer te geven in de stucversie, is het bij de huidige versie ofwel zwart, ofwel wit. Het is omgezet in een lijntekening. Een andere oorzaak is de kleurstelling: het oude werk had iets meer vergeling opgelopen in de loop der jaren, waardoor het huidige crème (de foto’s tonen de panelen veel witter dan ze in werkelijkheid zijn) wat harder overkomt. Tenslotte is er in de loop der jaren bij het oude werk veel scherpte verloren, en ook zijn de oude foto’s vrij vaag, zodat het nieuwe werk wel heel scherp over moet komen. Het zal vast wennen zijn voor de Veghelaars, maar voor mij is het een kans om de verhalen uit Jezus’ leven opnieuw te vertellen, eveneens gezien door de ogen van een andere tijd. Panta Rhei, zeiden de Grieken al: Alles Stroomt, alles verandert.

naar het eerste bericht over dit project-

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Jaaroverzicht 2020

Vreemdste jaar ooit

luchtbogen met de ApostelenJaaroverzicht 2020? Nou dat was me het jaartje wel! Het vreemdste jaar dat ik tot nog tot heb meegemaakt van de bijna 58, maar zeker geen slecht jaar hoor. Er waren veel uitdagingen en door alles heen ben ik gegroeid als mens. Wij beeldhouwers hebben het waarschijnlijk veel makkelijker gehad dan de meeste andere mensen. Wij werkten lekker buiten, zaten heerlijk in het zonnetje, hadden alle ruimte en omdat we helemaal ons eigen ding doen hebben we van maatregelen eigenlijk niet zo veel gemerkt, behalve dan als we bijvoorbeeld boodschappen moesten doen of naar een museum wilden.

Productie

Het oude luchtboogbeeld De Hoop van tufsteen

Het oude beeld Spes, de Hoop

Dus wat doe je als alle leukere dingen één voor één wegvallen? Werken werken werken. Dat was wel een van de opvallendste dingen dit jaar. We hebben hele karrenvrachten met steen door onze handen gehad, en er zat veel leuks bij. Net als de vorige jaren hebben we weer gewerkt aan de Eusebiuskerk, en zijn we inmiddels bij luchtboogbeeld 80 aanbeland. We moeten er nog maar 3 kopiëren, want de laatste 13 beelden worden niet meer vervangen. Er komt een nieuw kunstwerk voor in de plaats. Ik geloof dat wij daar ook nog een klein beetje werk voor moeten gaan leveren. Op mijn blog kun je lezen over de luchtboogbeelden die ik zelf gehouwen heb afgelopen jaar: de Fluitiste, Apostel Andreas, de Accordeonist, Jacobus de Mindere, Jacobus de Meerdere, Temperantia en Caritas van de boog der Zeven Deugden, en een Geit die aan een hogel knabbelt. Ik heb ook nog een kopie gehouwen van het beeld Spes, de Hoop, maar we waren zo druk dat ik vergeten ben er foto’s van te maken!

gezicht van JacobusIk heb wel verslag gelegd van ons werk in een artikel met een video-rondleiding (in verband met corona kon atelierbezoek niet doorgaan) en een overzicht van de laatste drie luchtbogen die gereed kwamen: de Zeven Zonden, de Muzikanten en Zes Apostelen. Ergens in oktober ben ik nog begonnen aan een dubbele Adelaar voor boog 17/18. Je kunt hem op de achtergrond van een aantal foto’s herkennen, maar het project ligt tijdelijk stil omdat andere zaken de voorrang vroegen. Zo heeft Stide nog een dame met kruis (Fides van de Zeven Deugden) en Jelle heeft nog een man met een gieter die een hogel water geeft, van boog 20.

-klik op een foto voor het bijbehorende artikel-

luchtboogbeeld Fluitiste 1

Fluitiste

zijaanzicht apostel Andreas

Andreas

nieuw luchtboogbeeld accordeonist

Accordeonist

kopie van luchtboogbeeld Jacobus de Mindere in Muschelkalk-steen

Jacobus Minor

kopie beeld Apostel Jacobus de Meerdere

Jacobus Major

luchtboogbeeld Temperantia voor de Eusebiuskerk in Arnhem

Temperantia

Caritas

Luchtboogbeeld Geit knabbelt aan hogel voltooid1

Geit

drie luchtbogen

Afscheid

Beeldhouwers Jan en Koen van Velzen roeienHet was ook in een ander opzicht een ongemakkelijk jaar: Er waren overlijdens. Mijn vader en mijn zwager overleden allebei aan de gevolgen van kanker, maar op zo’n grootse manier naar het einde toe levend dat we allemaal vrede konden vinden met hun heengaan. Vooral in het geval van mijn vader was er alleen maar dankbaarheid. Normaal zou ik in november weer naar India gaan, maar veel vakantie heb ik dit jaar niet gehad. Ook mijn geliefde Swami Gopala Krishna verliet dit jaar zijn lichaam en zelfs al hadden we naar Zuid-India kunnen gaan, dan was evengoed alles anders geweest.

Ik plaatste in augustus een artikel over het leven van mijn vader dat ik eigenlijk al in de week van zijn overleden had geschreven, maar ik miste toen nog de plaatjes. Ik kwam tot de ontdekking dat ik wel vijf artikelen over zijn leven kon schrijven, maar daar is dit blog niet de juiste plek voor. Er komt nog wel een keer een artikel over wat ik van hem leerde als beeldhouwer. Op 31 oktober plaatste ik zijn beeld ‘Overgave’ op het kerkhof waar hij begraven ligt, in Onderdijk.

Momenteel ben ik bezig om zijn grafsteen te maken in dolomiet; het moet een lotusbloem in reliëf en een aantal golven worden. Ik had eerst een uitgebreid ontwerp met een sierlijke dame, maar de familie koos voor een eenvoudiger ontwerp, en dat zal het ook heel goed gaan doen straks. Ik hoop dat het allemaal vóór 19 januari geplaatst kan worden. Maar het jaaroverzicht 2020gaat niet zo snel meer als 30 jaar geleden en ik merk dat ik ook mijn tijd nodig heb om lichamelijk rust te nemen na een week pittig werk. Ik had eerst het deel met de golven behoorlijk diep gemaakt, maar het werd te onrustig. Nadat ik alles 8 cm dunner had gemaakt zag het er meer uit zoals ik het me had voorgesteld. Nu ben ik bezig met het vormgeven van de Lotusbloem.

jaaroverzicht 2020

Paus en lantaarn

Een aantal projecten overlapt altijd de jaargrens, en dit jaar waren dat Paus Leo en de granieten Japanse Lantaarn voor Clingendaal. Van Paus Leo staan drie artikelen op dit blog: het voorzagen, het eerste hakwerk en de afronding. Dit beeld van Paus Leo de Grote is een kopie die ik hakte in Udelfanger zandsteen, voor de Sint-Janskathedraal in Den Bosch. Het was me gevraagd om dit beeld uit twee losse delen samen te stellen, wat nogal een lastig klusje was, maar het is me uiteindelijk prima gelukt. Het is eigenlijk wel heel leuk als een fikse uitdaging toch zo goed slaagt. Omdat dit zo goed ging, vroeg mijn collega Serge me of ik dit trucje voor hem kon herhalen bij een soortgelijke engel voor dezelfde kathedraal. Alleen viel dit nog niet zo mee: het eerste blok had een fikse scheur. Inmiddels heb ik daardoor een hoop ervaring kunnen opdoen in het samenstellen van blokken Udelfanger zandsteen.

De lantaarn voor park Clingendael bij Wassenaar hakte ik in graniet, en bij vreselijk nat weer heb ik deze in de modder geïnstalleerd. Desalniettemin staat hij nu helemaal ingebed in het prachtige park, hopelijk volgend jaar weer te bewonderen.

Griffioen

In de zomer hadden we het eindelijk wat rustiger. Tijd om verder te gaan met de grote gespiegelde griffioenen. Ik heb het schuimmodel aan de kant gegooid en Jelle en ik zijn samen aan de gang geweest om kleimodellen van het schild en het lijf van de griffioenen te maken. Die hebben we vervolgens in gipskappen gevat en ook weer afgegoten in gips. Nu nog uithakken in Obernkirchener zandsteen, waarvoor de grote blokken inmiddels ook al zijn gearriveerd. Het was een behoorlijk omvangrijk en lastig project, waar we veel van hebben geleerd.

Lees meer in het uitgebreide verslag hiervan↑.

frame griffioen

schild van griffioen in klei3

boetseren schild

blokken zandsteen voor een gespiegelde griffioen blokken zandsteen voor een gespiegelde griffioen

Een groene dame

jaaroverzicht 2020 zittende vrouw dolomiet

Een van de opdrachten die ik niet eerder op dit blog heb gepubliceerd, is dat ik afgelopen zomer nog voor een andere beeldhouwer een beeld in Anröchter Grünstein (dolomiet) heb uitgehouwen uit een blok steen. Hieronder een video’tje van het kloven van het blok, dat ik met mijn kettingzaag nèt niet helemaal kon doorzagen. Op de foto moest het hele beeld nog gepolijst worden tot glans.

Ornamentwerk voor de Latijnse School

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in NijmegenEen ongeluk komt nooit alleen, maar drukte ook niet, lijkt het wel. Op het punt dat ik het gevoel kreeg dat het allemaal wel erg veel tegelijk werd, kwam de spoedopdracht voor de Latijnse School in Nijmegen tussendoor. Maar we hebben het op tijd gered! Allemaal blokken Baumberger steen met ornamenten aan drie zijden, in de stijl van de Hollandse renaissance.

Kruisbloemen en kantbloemen, voor de Domtoren

detailleren van nieuwe kruisbloemen voor de Domtoren van UtrechtWe kregen dit jaar ook veel ornamentwerk voor de Domtoren onder handen. Groot, groter, grootst was het motto. Een hele grote kruisbloem van 80 cm breed hield Jelle en mij elk ruim drie weken zoet, en daarna kwamen er pallets vol met kantbloemen en staartstukken voorbij, voor de bovenste wimbergen van de traptoren, op zo’n 90 tot 100 meter hoogte.

jaaroverzicht 2020 kantbloem Domtoren portlandsteenEr zijn in totaal zeven van deze raamomlijstingen met elk zo’n tien van deze grote kantbloemen, dus we kunnen nog wel even vooruit met het werk. En dan is nog maar een klein gedeelte van het ornamentwerk aan de Domtoren van Utrecht. Een verder artikel volgt.

Lambertuskerk, Veghel

jaaroerzicht 2020 PaulusEr is één project dat ik tot nu toe eigenlijk niet gedeeld heb, maar waar ik het afgelopen jaar al heel veel werk aan gehad heb. Aan de Lambertuskerk te Veghel worden komend jaar twee neogotische gevelbekledingen gereconstrueerd. Er komen onder andere tien reliëfs met afbeeldingen uit het leven van Jezus, twee heiligenbeelden en allerlei ornamenten, kapitelen en pinakeltjes op te staan. Jelle en ik hebben hiervoor al een aantal modellen geboetseerd en kapitelen gehouwen, proefstukken gemaakt en ik heb al uren zitten turen op vage oude foto’s hoe het er misschien heeft uitgezien. Voor Paulus heb ik al een klein model geboetseerd in plastiline, dat ik in schuim ga uitvergroten. De steen ligt al een tijdje klaar op het erf. Jelle en ik gaan dit samen doen, en Jelle neemt Petrus voor zijn rekening. Hierover komt volgend jaar zeker een nieuw blogartikel.

Kleine klusjes

het polijsten van de lingam

het schuren en ‘zoeten’ van de lingam

Er was gelukkig nog tijd voor allerlei klein werk tussendoor ook, dit jaar. Zo heb ik al Shivabhajans zingend een Shivalingam kunnen maken van zwart Zweeds graniet, heb ik twee kleine familiewapens gehouwen in een granieten grafsteen, mocht ik de Kleine Trommelaar van een nieuwe trommelstok voorzien op de Sint Janskathedraal en heb ik een dennenappel gemaakt voor een achttiende-eeuwse tuinvaas en kon ik nog een paar verloren uren vinden om verder te werken aan mijn roodporfieren beeld van Pan met de panfluit. Ook heb ik nog een klein deel van het werk aan de ornamenten van het Zuiderportaal van de Eusebiuskerk gemaakt, maar vanwege de drukte heeft collega Serge het leeuwendeel voor zijn rekening genomen. In Badhoevedorp ten slotte zijn Jelle en ik aan de slag geweest met het herstellen en herplaatsen van de beeldjes van de Vier Seizoenen.

-klik op een foto voor het bijbehorende artikel-

zoeten van de Shivalingam

familiewapens in zwart graniet voltooid

Granieten familiewapens

het repareren van de trommelstok van de Kleine Tamboer op de luchtbogen van de Sint-Janskathedraal in Den Bosch

Luchtboogbeeldje Sint Jan

restauratie tuinvaas deksel

Dennenappel voor tuinvaas

jaaroverzicht 2020 tuinbeeld Pan met panfluit- WIP

Pan

ornamenten zuiderportaal Eusebiuskerk, in Baumberger steen

Zuiderportaal

beeldje Lente Vier Seizoenen herplaatst

De Lente

Vier vissen (dolfijnen) voor een hotel

Dan waren er nog de vier op elkaar gepropte vissen voor een hotel in Amsterdam, bij een brand ernstig beschadigd geraakt. Dit soort ornamenten wordt dolfijnen genoemd, hoewel wij daar tegenwoordig een andere voorstelling bij hebben. Deze vissen hangen gewoonlijk met de mond naar beneden en hebben de staarten omhoog, soms water spuwend uit de bek.

 

Ik ben nu bezig hiervan een kopie te maken in nieuwe zandsteen; een enorm bewerkelijk stuk van hoge kwaliteit. Dit is ook voor mij nog een lastig ding, dat exact gelijkend moet worden omdat zijn broer een paar meter verderop zit. Door het punt voor punt te kopiëren kom ik geleidelijk tot een nauwkeurige kopie. Op het origineel zijn nog duidelijk de beitelsporen te vinden, dus dat moet ik in de kopie ook zien te bereiken. Ook hierover later een volledig artikel.

Uitbreiding

Het werd me allemaal een beetje krap onder het afdak met alle half voltooide projecten en de zaagmachine en klaarstaande pallets. Dus er is een grote aanpak gaande: het afdak, dat ik in 2017 samen met mijn zoon Joram heb geïnstalleerd, krijgt een uitbreiding van 4 meter, en de betonplaten waarop deze moet staan zijn inmiddels ook al geïnstalleerd. De oude betonvloer was zo oneffen dat er haast niet met een pompwagen op te rijden viel. Het nieuwe spant ligt al klaar, nou nog de dakplaten en de verlenging van de takelbaan.

stelconplaten gelegd

Zwaarder geschut

luchthamer FK 702.5Ik heb dit jaar ook maar een nieuwe compressor aangeschaft, met luchtdroger, want bij nat en koud weer viel er met luchtgereedschap niet goed te werken en als het vroor, dan vroren gelijk de luchthamers en drukregelaars vast. En een mooi zware nieuwe luchthamer, met een beetje meer kebammes erin. Ik ben helemaal klaar voor het nieuwe jaar. Laat maar komen!

(Dit jaarverslag vertelt alleen wat ik zelf dit jaar heb uitgehaald. Maar ik heb veel samengewerkt met Jelle Steendam, Stide Vos en Serge van Druten, met wie ik de grotere projecten deel. Vooral met Jelle werk ik veel samen; hij heeft een vaste plek gevonden onder het afdak. Neem ook eens een kijkje op zijn website!↑)

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Beeld ‘Overgave’ geplaatst

Overgave, een symbolisch moment

plaatsing beeld OvergaveEnkele dagen voor Allerzielen 2020 ging ik naar mijn geboortedorp voor een bijzonder moment. Ik mocht mijn vaders beeld ‘Overgave’ plaatsen op de begraafplaats achter de kerk.

Mijn vader, Jan van Velzen, had dit beeld in 2011 gemaakt, toen hij al bijna 80 was. Het stelt een jonge vrouw voor die een vlinder loslaat, opstijgend in de lucht. Het verbeeldt het loslaten van een ziel op zijn of haar verdere weg naar het licht. Hij heeft hierover indertijd de volgende toelichting gegeven:

De gedachte ‘Overgave’ vormgegeven staat voor de innerlijke houding van overgave aan Gods plan met ons.

Het vrouwelijke aspect is in ieder mens aanwezig als kwetsbare schoonheid, de knielende houding als toewijding tot de Schepper van alles.

De vlinder is een meergebruikt symbool van de Ziel, en betekent Transformatie.

Zoals overgave groter is dan loslaten, zo is ware schoonheid dikwijls kwetsbare stilte.

Jan van Velzen, 22 februari 2011, Onderdijk

Op de juiste plek

plaatsing beeld OvergaveEigenlijk is er een heel traject aan vooraf gegaan voordat dit beeld hier terecht kwam. Mijn vader had dit eigenlijk bedoeld als beeldje voor de kindergraven op dit kerkhof, maar dat ging niet door. Na zijn overlijden heb ik mijn moeder en broers en zussen een voorstel gedaan voor een grafmonument, maar daar kwamen we eerst niet uit, smaken verschillen nu eenmaal. Toen kwam het idee op om dit beeld op zijn graf te plaatsen, maar al snel kwamen we tot de conclusie dat een dergelijk graf niet bij zijn ingetogen aard paste. Het zou wèl een goed idee zijn om het aan de parochie te schenken, en dat was wat er dus gebeurde.

Sokkel

steen gearriveerd voor sokkel OvergaveIk bestelde een zuil van Anröchter Grünstein (dolomiet) voor dit beeldje. Mijn moeder had het gevoel dat het goed hoog moest staan om de beweging te versterken, en ik kan alleen maar zeggen dat ze gelijk heeft gehad. Ik ben een halve dag bezig geweest met alle voorbereidingen: schuren, gaten boren, beeld van het oude voetstuk halen, gaten boren en tappen in het brons, pennen verlijmen, boormal maken, spullen bijeen zoeken en meer. De sokkel staat op twee dikke roestvrijstalen pennen en ook het beeld is op die manier verankerd.

Polijsten of juist niet?

Deze dolomiet, of eigenlijk Anröchter Grünstein, is vrij grijzig als je hem eerst schuurt of polijst. Maar naarmate hij langer buiten staat wordt hij steeds meer prachtig lichtgroen. Je kunt het natuurlijk polijsten, zoals je kunt zien aan mijn beeld ‘Varens’, maar in dit geval heb ik het alleen maar opgeschuurd tot korrel 200, zodat de zachte structuur goed tot zijn recht komt, en niet het beeld zelf gaat overheersen met een strakke donkergroene glans.

Een heel gewicht

plaatsing beeld OvergaveDeze sokkel weegt ongeveer 250 kilo, maar met wat handigheid en de juiste spullen kun je die net zoals de oude Egyptenaren verplaatsen. Hefboomwerking en rolletjes. Ik had gelukkig hulp van de gebroeders Stroet die ook nog eens een platte kar meenamen, dus binnen een half uur stond het geheel overeind.

Het beeld staat in het midden van een groen grasveld, dat ook zelf nog ruim een meter boven de omgeving ligt. Het veld is bedoeld als extra plek voor eventuele graven. Met de sokkel van 1 meter 60 erbij steekt het beeld een heel eind boven de omgeving uit en zo versterkt de zuil de intentie van het beeld en de beweging van de vrouw: het loslaten van de vlinder, de ziel die verder gaat op zijn nieuwe ontdekkingsreis. Het beeld steekt hierdoor ook goed af tegen de lucht en de dijk erachter.

plaatsing beeld OvergaveVoor mij was het ook een bijzonder moment, omdat er eigenlijk die dag heel veel bij elkaar kwam. Het beeld van mijn vader heeft zo’n sterke symbolische functie voor de zielenreis en het was bijna Allerzielen en Allerheiligen. Ook voelde het sterk of het beeld voor die plek gemaakt was en de dag was perfect: mooi weer, niet ingetogen en verstild maar iets van een blij besef dat het hierna niet afgelopen is, alleen maar de volgende stap in onze reis. Overgave hoeft niet zwaar te zijn! Mooi hoe alles bij elkaar kan komen.

Meer over zijn leven

Beeldhouwers Jan en Koen van Velzen roeienEen tijdje geleden heb ik een eerste artikel gedeeld over het leven van mijn vader. Ik zou er nog wel vijf kunnen schrijven, merkte ik later. Maar eigenlijk past dat niet in het blog en daarbij is er zoveel materiaal dat het een steeds groter project zou worden. Daarom zijn we nu bezig met het uitwerken en afdrukken van zijn memoires, waarin we hopen een heleboel foto’s van hemzelf en zijn werk te kunnen verwerken. Op dit blog zal ik nog één artikel wijden aan wat ik van hem heb geleerd als beeldhouwer. Ook ben ik inmiddels al begonnen aan zijn grafsteen, want we zijn het eens geworden wat het dan wel moet worden. Daarover later meer.

Galerij

Hieronder vind je een fotoreeks van het plaatsen van de sokkel en het beeldje ‘Overgave’. Mijn moeder wilde eigenlijk niet op de foto, maar als schenker van het beeld heeft zij voor mij die plek wel verdiend. Met dank aan Gerda Schutte voor het merendeel van de foto’s.

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑