Zaterdagproject: twee Kalasams in dolomiet

een van de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

Strikte geheimhouding!

reliëfs in basaltlavaHet is alweer een tijdje geleden dat ik een project gedeeld heb, en dat komt omdat ons huidige project er een is van grote omvang. Niet alleen moet er gigantisch veel voor gemaakt worden, maar ook is een hoop van dit werk nieuw en verrassend. Ik mag wel zeggen dat het gaat om de gevelreconstructies voor de kerk van Veghel, maar de details blijven nog een verrassing omdat het een geschenk wordt aan de stad/het dorp. We zijn al ruim een jaar bezig met de voorbereidingen, de reconstructies en het beeldhouwen. Inmiddels wordt er volop gewerkt aan de opbouw en zijn wij toe aan de laatste onderdelen, maar de kers op de taart houden we nog even geheim. Ook voor ons is dat een spannend onderdeel, waarvan we uitzien naar het resultaat.

Zaterdagproject

blokken voor de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

twee blokken dolomiet

Maar naast alle Veghelse drukte zag ik nog kans om mijn zaterdagen goed te benutten en twee tempelbekroningen te maken in dezelfde groene dolomietsteen waaruit ook de sokkel voor mijn vaders beeldje ‘Overgave’ gemaakt is evenals zijn grafsteen.

Dit was een onderneming die enige planning vereiste omdat het heel rank zou worden en toch sterk moest blijven. Hoe heb ik dat aangepakt? Ik wilde niet dat dit ornament na een aantal jaar in de buitenlucht doormidden zou breken, dus besloot ik er een roestvrijstalen draadeind in te verlijmen. Ik boorde een gat middendoor de 80cm hoge steen met een pijpboor, goed uitlijnend zodat ik aan de andere kant een beetje in het midden zou uitkomen. Het moest gelijk maar goed stevig, dus ik koos er een draadeind van 20mm dik voor. Deze moest onderin 15 cm en bovenin 5 cm uitsteken, dus dacht ik de steen met klei af te dichten en gietepoxy om het draadeind heen te gieten. Maar het was nog erg koud buiten en de epoxy wilde niet goed doorstromen.

Herkansing

pennen lijmen in de blokken voor de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

het verlijmen van de pennen

De tweede poging was met veel dunnere gietepoxy. Deze goot ik vanaf de andere zijde aan, in een kommetje van klei, en deze lijm stroomde wel helemaal door. Gelukt, dacht ik. Maar toen bleek in de week erna dat de lijm niet wilde uitharden! Tot mijn teleurstelling had ik nooit gezien dat je deze lijm boven de 15 graden moet verwerken, en het was maar 5º Celsius. Het spul bleef een beetje rubberig en hoewel het in de maand erna een beetje meer uithardde werd het nooit echt hard. Maar… eigenlijk is dat wel gunstig. Deze tempelornamenten komen op het dak te staan en krijgen daar met behoorlijke temperatuurverschillen te maken. Dan is het juist wel gunstig als de binding niet al te star is.

Kalasams

Kalasams zijn ornamenten boven op een hindoetempel, meestal van messing maar soms van steen. Van oudsher werden ze gebruikt om er rijst in te bewaren, zodat na een ramp altijd nog gezaaid kon worden. Ze zijn bedoeld om de tempel te beschermen. Zie ook de Engelse Wikipedia. In dit geval werd ik gevraagd om deze Kalasams te maken voor de tempel van Onderdijk. De ruimte kreeg een nieuw dak, waarbij eerst overwogen werd om de drie schoorstenen allemaal maar te verwijderen, maar later werd besloten om de twee kleintjes te bewaren als voetstuk voor deze kalasams. Ze dienen als bekroning op de tempel.

Tekenen en uitzagen

3d schets

aanzicht en doorsnede voor de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

aanzicht en doorsnede

Aan de hand van foto’s tekende ik een model op de computer in Sketchup, waarvan ik na enige aanpassingen een profiel uitprintte. Dat gebruikte ik voor een houten profielmal op ware grootte, dat ik kon gebruiken op mijn beeldenzaag. Met deze beeldenzaag kon ik in een aantal stappen, als een verticale draaibank, de ornamenten uitzagen in steen. Zagen in dolomiet gaat echter erg langzaam, dus ik was wel een paar dagen zoet met het voorzagen van elke kalasam.

Poetsen en schuren

een van de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

eerste draaiwerk

Maar met voorzagen ben je er nog lang niet. Het resultaat is dan nog onzuiver en erg gestreept omdat het in feite bestaat uit allemaal zaagsneden die rond het ornament lopen. Ik ben nog een aantal dagen druk geweest met vormgeven, schuren, raspen en vijlen voordat het naar mijn zin was. En omdat het allemaal lastige vormen zijn moest ik een groot deel gewoon met de hand doen. Ik heb de twee ornamenten uiteindelijk geschuurd tot korrel 200, zodat het niet te donker en glanzend zou worden. Een beetje mat lichtgroenig, zoals een koperen dak, leek me mooi. Na verloop van tijd verweert deze steen uit zichzelf naar deze kleur.

Fioel

bekroning voor een van de twee kalasams in groene dolomiet kalksteen (Anröchter Grünstein)

de eerste versie van de dop was veel te spits

Tenslotte moest ik nog twee losse afdekknoppen maken, die ik ook eerst met de draaibank voorzaagde. Ik had een heel ranke vorm voor ogen, maar toen ik de onderdelen op elkaar plaatste bleek het allemaal niet in verhouding. De steel was nog te lang en de knop was teveel Efteling. Toen ik dat allemaal had aangepast was het naar mijn zin. Ik heb het zo gemaakt dat de knop als een dekseltje over het rvs draadeind en de steel valt. Het is een rank geheel geworden, maar door de versteviging erin is het toch verrassend sterk.

Plaatsing

eerste van de twee Kalasams geplaatst

eerste geplaatst

Ik had van tevoren bedacht dat het handig zou zijn als de twee Kalasams elk uit twee onderdelen bestonden: het eigenlijke ornament en een losse piek. Dan kon ik er een hijsoog op schroeven waaraan ik het stuk kon ophijsen in de werkplaats en ook op het dak kon het handig zijn.

Dat bleek ook wel. Ik had het allemaal goed voorbereid en omdat vele handen licht werk maken stonden ze binnen de kortste keren op hun plek op de schoorstenen. Met een lange hijsband aan het hijsoog, twee man boven en twee onder, konden we ze makkelijk op het dak hijsen. Ik vermoed dat ze rond de zestig kilo wegen, maar op deze manier was het goed te doen. Ze zijn 80 x 40 x 40 cm groot. Een klein beetje stellen, nog even de dop erop bevestigen en afvoegen en het was klaar.

 

Galerij

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Lotusbloem voor het graf van mijn vader

De symboliek van de lotusbloem

Voor het graf van mijn vader heb ik een ontwerp gemaakt met golvend water en een grote lotusbloem. De golven staan voor het roerige leven en de lotusbloem is een bekend symbool voor de spiritueel gegroeide mens die geworteld is in het aardse leven, maar de beslommeringen van alledag parelen van hem of haar af, zoals waterdruppels van een lotusblad afrollen. De bloem richt zich naar het licht, zoals de ziel streeft naar eenheid met het Goddelijke.

Grünstein

Ik had een paar flinke stukken steen besteld. In de handel wordt het wel dolomiet genoemd, maar de eigenlijke naam is Anröchter Grünstein. Het komt uit het Duitse dorp Anröchte, zo’n 60 km voorbij Dortmund in Nordrhein-Westfalen. Het is eigenlijk in een paar opzichten een ideale steen om in te beeldhouwen: het is niet erg hard, alle oppervlaktebewerkingen komen prachtig tot hun recht, van grof bewerkt tot gepolijst, en je kunt er enorm gedetailleerd in werken. Ook wordt het na verloop van tijd buiten prachtig lichtgroenig.

Veuls te dik

In eerste instantie dacht ik de golven goed diep te maken en had dus een plaat steen van 100 x 200 x 20 cm besteld. Ik had een stuk van de golven gemaakt maar het werd allemaal erg onrustig. Dus ik heb gewoon de zaag erin gezet en de dikte teruggebracht naar 12 cm, zodat ik de golven veel subtieler kon maken en het veel meer rust uitstraalde. Deze golven heb ik daarna geschuurd en niet teveel gepolijst, zodat ze een zacht oppervalk behielden dat straks mooi oxideert naar lichtgroen.

Contouren

Daarna kwam de lotus zelf. Ik had een mooie afbeelding gevonden op internet. Deze heb ik overgetekend op de 16 cm dikke staande steen en eerst maar eens de contouren ervan weggehaald tot op 8 cm dikte.

Vormgeven van de bloembladeren

Daarna kon ik de overgebleven vorm gaan vormgeven. Ik heb de bloembladeren met een tandijzer vormgegeven zodat er een effect kwam van de nerven in de bloembladeren. Een van de meest gehoorde vragen die ik kreeg was of er geen water in blijft staan. Dat is natuurlijk een beginnersfout. Na zoveel jaren in restauratiewerk, ornamenten hakkend in allerlei soorten steen, is dat iets waar ik echt niet meer over hoef na te denken. Hoe wel de bladeren uitgehold zijn loopt het water van elk bloemblad keurig weg naar onderen.

Uitbesteed

De plaatsing en de belettering heb ik uitbesteed aan een bevriende steenhouwerij. Harder Natuursteen BV uit Hoogkarspel heeft dit onderdeel keurig verzorgd. Als ik niet helemaal tot aan mijn nek in opdrachten en deadlines zat, en als ik niet hopeloos uit de routine was geweest qua letterhakken, had ik de tekst misschien zelf verzorgd. Maar nu is het heel subtiel gezandstraald en ingekleurd, en ik ben blij dat het er zo mooi uit. Liever keurig gezandstraalde dan matig handgehouwen letters.

Ook had ik niet de spullen om zelf op een begraafplaats even zo’n steen te plaatsen. Het is uiteraard allemaal te regelen, maar deze mensen doen dat meerdere keren per week en hebben een aanhangwagen met takel, een platte kar, een verplaatsbare portaalkraan en alle expertise, kortom alles wat nodig is om dit vlot en professioneel uit te voeren. Zelf had ik alles moeten huren en had ik er waarschijnlijk vier keer zo lang over gedaan en veel meer kopzorgen eraan gehad. Je kunt niet altijd alles zelf het beste doen. Ik ben heel dankbaar dat zij dit zo vakkundig allemaal voor ons hebben afgerond.

Mag het een onsje meer zijn?

Ik had bij het bestellen van de steen rekening gehouden met de door de begraafplaats verstrekte gegevens. Een familiegraf is 100 x 200 cm en mag tot 100 cm hoog. Maar inmiddels is gebleken dat deze maten een flink stuk groter zijn dan de andere graven, vooral omdat het buurgraf ook nog eens behoorlijk verzakt is. Daarom springt het graf er wel tussenuit nu. De meeste graven zijn 80 breed en 50 hoog. Maar het is wel een sfeervol geheel geworden, dacht ik zo.

Galerij

-klik op een foto voor de vergrote versie-

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Griffioen boetseren in klei en gips

Jelle boetseert aan griffioen. Griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gips

Jelle en ik zijn hier halverwege met het boetseerwerk aan de griffioen

Verder met de grote griffioen

griffioen boetseren in kunstklei Het is een project met lange onderbrekingen, omdat er altijd werk tussendoor komt dat veel meer haast lijkt te hebben. Maar afgelopen zomer was er een vakantieperiode waarin Jelle en ik aan de slag konden om eindelijk de grote gespiegelde griffioenen te gaan vormgeven. In mijn laatste bericht hierover, van ruim een jaar eerder, vertelde ik dat deze twee gespiegelde griffioenen waarschijnlijk in beton gegoten gaan worden. Maar ik kreeg goed nieuws van de klant: bij nader inzien wilde hij toch liever zandstenen originelen dan betonnen afgietsels. We mogen ze gaan hakken! Ik besloot dat dit toch wel een groot project is voor mij alleen en dat ik dit graag samen met Jelle Steendam wilde gaan maken. Met de combinatie van ons beider vormgevoel en een stel handen erbij wordt dit een geweldig stuk beeldhouwwerk waar ik razend enthousiast over ben.

Geen schuim maar klei

Stalen framen voor het werk van griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gips

Ik was al begonnen om mijn schaalmodel uit te vergroten in harde schuim. Maar het werk viel me tegen. Ik kon hierin niet de souplesse krijgen die me voor ogen stond en besloot het anders aan te pakken en wilde de griffioen boetseren in klei. De eerste stap was een stevig frame. Ik trok een contoursjabloon van mijn schaalmodel, vergrootte dit uit op de gewenste schaal en zaagde het uit een plaat hout. Vervolgens laste ik van vierkante profielbuis een stalen frame in elkaar voor de griffioen. Aan dit frame kon ik van volièregaas het lijf ruwweg modelleren, dat ik met purschuim opvulde. De vleugels maakte ik uitneembaar.

Schild

schild van griffioen boetseren in klei3Daarna kwam het boetseren van het schild. Het schild is een ingewikkelde beweging van onderdelen met allerlei details die ik in eerste instantie maar moeilijk van de kleine fotootjes kon aflezen. Toen we bijna klaar waren met alle afgietsels stuurde de klant ons een hele reeks haarscherpe foto’s waarop te zien was dat ik heel erg dicht in de buurt van het origineel had gezeten. Maar ook was er nieuwe informatie op te ontdekken die we zeker in de reconstructie zullen gaan verwerken. Ik had al heel wat uren in fotobewerking gestopt om erachter te komen hoe het er ooit had uitgezien.

oude foto griffioen in situEen collega merkte op dat hij zulke oude foto’s eerder als leidraad had gebruikt om zijn eigen beesten te maken dan dat hij er per sé een exacte kopie van had willen maken. Daar is ook wat voor te zeggen. Maar voor mezelf is het een uitdaging geweest om het niveau van de oude griffioenen te reconstrueren en te benaderen. Ik ben er een betere beeldhouwer door geworden. En ook voor Jelle is het een heel leerzaam project. Hij heeft veel meer boetseerervaring dan ik en is ook beter bekend met het maken van gipsen kappen. Maar om het op deze schaal te doen is ook voor hem nieuw! Dus samen leren we een hoop. Pas als we echt aan het hakken gaan zitten we op bekend terrein; dat hebben we al heel wat vaker gedaan.

Van het schild heb ik een eenzijdige kap gemaakt en met hulp van Jelle ook een gipsen afgietsel. Dit konden we gebruiken voor het verdere boetseerwerk aan het lijf van de griffioen.

Priegelige riddertjes

familiewapen Von Klot voor schild griffioen linksDe schilden zijn ook allebei anders. Ze hebben allebei een familiewapen erop, de ene is van Graf Von Klot-Trautvetter met twee helmen en twee ridders met vaandels en lansen en een wapenspreuk, en de andere van Graf Von Bohlen, met vijf griffioenen en drie helmen en de wapenspreuk ‘Cave Gryphem’. Alleen al deze familiewapens zijn enorm bewerkelijke stukken, dus dit is een project waaraan we heel wat weekjes zullen gaan besteden bovenop de tijd die we nodig hadden om te boetseren.

familiewapen Von Bohlen voor schild griffioen rechtsOok de grote vorm van het schild had ik in klei geboetseerd en in gips afgegoten. Dat hele familiewapen heb ik niet geboetseerd, want dat is heel veel werk dat je toch niet kunt overbrengen met de beeldenzaag. Ik kan het ook veel sneller rechtstreeks in de steen uithakken als het er eenmaal op getekend is. Een goed voorbeeld hiervoor is het grote familiewapen met twee griffioenen dat ik in 2013 in zandsteen maakte.

Het lijf van de griffioen

griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gipsDaarna kwam stap drie: modelleren van het lijf, de vleugels en de staart. Dit was het punt waarop Jelle ook in actie kon komen. Samen hebben we in een aantal dagen van intensief modelleren de griffioen gestalte gegeven. Klei kan natuurlijk uitdrogen en krimpen, zodat het heel fijn was dat we dit gezamenlijk in kortere tijd konden doen. De griffioen wordt 115 cm hoog en het schild 122 cm, dus dat was hard doorwerken.

Gipskappen

griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gipsMaar met een kleimodel kun je nog niet zoveel doen. Als het uitdroogt gaat het barsten en valt in stukken uiteen. Als het nat is kan het uitzakken of beschadigen. Daarom hebben we er een gigantische lading gips doorheen gejaagd om tot een gipsmodel te komen. We waren tevreden met de expressie van de kleigriffioen, zodat we konden doorgaan naar stap 3: kappen van gips eroverheen leggen.

Eerst haalde ik de vleugels en de staart eraf en maakte daar aparte gipskappen van. Vervolgens maakten we, in een intensief ritme van gips aanmaken, een dunne laag gips opzetten in kleur en een dikkere laag eroverheen aanbrengen, een gipskap voor de buik van de griffioen. De laatste twee kappen waren voor de kop van de griffioen. De naden gaven we aan met ‘latoenen’, in dit geval geknipt uit een plaat zink die ik nog had. Tenslotte volgden de twee kappen voor de linker en rechter helft van de griffioen.

Afgietsels

griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gips. Holle gipsafgietsels.Daarna hebben Jelle en ik afgietsels van elke kap gemaakt. We hadden een goede lading glasvezels door de gips gemengd, zodat de afgietsels dun konden blijven. Ten slotte hebben we de losse onderdelen aan elkaar vastgemaakt met nog meer gips, die we van binnenuit over de naden smeerden. Over het geheel hebben we nu een holle griffioen van ongeveer 8 cm dik, die we nog een beetje kunnen hanteren.

griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gips. Weghakken van de gipskappenMaar het beeld zat nog wel ingepakt in de gipskappen! Daarom zijn we ook nog een paar dagen druk geweest om alle onderdelen los te hakken uit de gipskappen. Gelukkig hadden we de binnenste laag van de gipskappen een beetje rode kleurstof meegegeven, waardoor we konden zien wanneer we dicht op de uiteindelijke oppervlakte kwamen. Uiteindelijk eindigden we met een stel afgietsels, die misschien niet perfect waren volgens de opvattingen van beroepsmallenmakers, maar meer dan voldoende kwaliteit hadden voor onze beeldenzaag en ook goed genoeg waren als model om vanaf te gaan beeldhouwen.

Gespiegeld

griffioen boetseren in klei en daarna afgieten in gips. Laatste resten gips weghakken door JelleDeze griffioen wordt straks in steen uitgehouwen. En net als al die luchtboogbeeldjes van de afgelopen jaren wordt hij eerst voorgezaagd op de beeldenzaagmachine. Daarvoor hebben we dan ook een stevig model nodig dat niet indrukt als er een tastschijf op rust. Ik had het beest ook uit schuim kunnen snijden en bedekken met polyester, maar met deze methode waren we flexibeler met de vormgeving. Klei kun je immers heel makkelijk weghalen en aanvullen, en met schuim wordt dat lastiger.

Maar de griffioen wordt twee verschillende griffioenen, een linker versie en een rechter. Ze moeten gespiegeld worden en dat betekent dat de voorpoten, de klauwen, bij de een anders zitten dan bij de ander. Ik heb bedacht dat we eerst de ene griffioen gaan uitzagen en beeldhouwen, en dat we daarna de gipsen poten van het model gaan aanpassen zodat de rechterklauw het schild vasthoudt en hij op de linker steunt.

Zandsteen besteld

Voor deze twee griffioenen, de twee schilden, de vier vleugels en de twee staarten heb ik nu een partij Obernkirchener zandsteen besteld. De groeve liet mij weten dat het wel even langer duurt om goede blokken van zo’n grote maat te vinden voor de beelden. Maar ik wilde graag deze steen, hoewel het erg hard is en vrij moeilijk om te bewerken. Het is namelijk enorm weervast en mooi van kleur. Het materiaal is bovenal ook heel sterk. Ik had een plak van ongeveer 1 cm dik gezaagd, ongeveer 15 x 15 cm, en die kon ik met mijn handen niet breken. Terwijl ik toch redelijk veel kracht in mijn vingers heb. Dit is een perfecte eigenschap, omdat deze beesten op 1 voorpoot komen te staan, en het schild, de vleugels en de staart worden ook niet al te dik. Zo kunnen ze wel een paar eeuwen meegaan.

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑