de twee gebroken putti en de enkels van Artemis

Vorige maand kreeg ik een interessante uitdaging onder handen: twee achttiende-eeuwse putti van Bentheimer zandsteen en een terracottabeeld van Artemis. Alle drie waren ernstig beschadigd en aan mij de taak om deze weer in alle luister te herstellen.

De twee gebroken putti kwamen oorspronkelijk van een buitenplaats in Noord-Holland, waar ze kennelijk altijd in de open lucht hebben gestaan. Als ik dit soort gevallen binnen krijg, dan is het eerste werk het ongedaan maken van eerdere slechte reparaties, het verwijderen van ijzer en het aaneenpassen van alle onderdelen om te zien hoe compleet het allemaal is.

Roestend ijzer

het ijzer was met lood aangegoten, maar had toch een hoop schade aangericht

In dit geval was al gauw te zien wat de oorzaak van de beschadigingen geweest moet zijn. De putti waren vastgezet met een dikke ijzeren dook, die aangegoten was met lood. Het aangietkanaal voor het lood was duidelijk te zien. Maar ijzer kan roesten, en daarbij kan het een hoop schade aanrichten (waarover ik hier al eerder berichtte). Ook bij deze putti was dit het geval: het ijzer was gaan uitzetten door de roest en daardoor waren de engeltjes van hun sokkel gevallen en in stukken gebroken. Een heleboel stukken, wel te verstaan.

een van de voetplaten is gebroken door roest en ouderdom

Bij het verwijderen van eerdere cementreparaties bleek dat de putti al minstens twee keer eerder waren hersteld, met nog meer doken en harde ondoorlatende cementlagen als gevolg. Al passend en metend ontdekte ik dat de twee jongetjes heel aardig compleet waren, op wat kleine onderdeeltjes na, en een missend been van het knaapje met de korenaren.

RVS pennen

van de twee putti lagen nog allerlei kleine onderdelen bijeen in een doos

Zo’n puzzel in elkaar zetten houdt heel wat meer in dan een beetje plakken met wat lijm. Elk stuk moet een blijvende verbinding houden met het aansluitende deel. Daarvoor breng ik in elke breuk een roestvrijstalen pen aan, om de zwakke plek te versterken. Maar deze pen moet onzichtbaar verlijmd worden, dus moet ik in beide delen een gat boren en die boorgaten moeten in elkaars verlengde lopen. Al met al iets waar ik niet even gauw mee klaar ben.

Een nieuw been

Als alle onderdelen weer aan elkaar zitten, komt de reconstructie van het ontbrekende been. Ik heb eerst een nieuw been geboetseerd in plastilineklei. Deze ga ik straks in nieuwe Bentheimer zandsteen hakken, omdat dit sterker is dan een beentje maken van reparatiemortel. De uitdaging is hier om het zo te maken dat het qua stijl en uitvoering past bij de rest van het beeld. Hierover later meer.

Artemis in terracotta

Het beeld van Artemis, een afgietsel van het beroemde beeld dat aan Praxiteles wordt toegeschreven, was oorspronkelijk afkomstig uit een beeldengieterij in Berlijn, volgens het stempel in de voetplaat. Ik vermoed dat het daar rond 1880 is afgegoten in delen van klei, daarna aaneengeplakt is en vervolgens gebakken. Dit beeld was eenvoudiger te herstellen: het was gewoon bij de enkels afgebroken. Misschien bij het demonteren gebeurd? Daarnaast was nogal wat jachtschade te zien, alsof iemand zijn buks iets te dicht bij het beeld had uitgeprobeerd. Van de draperie ontbraken allerlei snippers en er zaten allemaal hagelsterretjes in het oppervlak. Er heeft vast een keer iets geruist in het struikgewas.

Dit beeld heb ik eerst verlijmd, toen de enkels versterkt met M16 draadeinden van roestvrijstaal, en daarna heb ik met restauratiemortel de beschadigingen aangeheeld. Ook hierover later meer.

→lees verder…

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl