Tips voor beginnende beeldhouwers in steen-1: Techniek
Toen ik voor het eerst in steen wilde leren hakken had ik moeite om iemand te vinden die me dit grondig kon leren. Dat was natuurlijk in de tijd vóór het internet, zo rond 1990. Nu is het al een stuk makkelijker; typ maar eens in als zoekwoord dat je wilt beeldhouwen in steen en je komt hele reeksen cursussen en vakantieweken tegen. Helaas is niet iedere leraar even goed op de hoogte van de technische aspecten (zo wordt er nog steeds heel veel in speksteen geraspt) en ook heeft niet iedere aspirant zin of tijd of geld voor een cursus. De onderstaande ’tips voor beginnende beeldhouwers in steen’ kunnen je al een heel eind op weg helpen.
- Begin gewoon! Hakken gaat van grof naar fijn, en de beitels die je gebruikt gaan van puntbeitel naar tandijzer naar platte beitel. Kies een zachte kalksteen.
- Weet je niet wat je moet gaan maken? Pak een stuk klei, doe je ogen dicht, knijp erin en kijk waar het op lijkt. Weet je het nog niet? Doe het dan nog eens. Probeer te variëren met minder of meer denken, korter of langer boetseren, of niet vanuit je hoofd te denken maar gewoon te voelen met je handen! Maak dan een schets op papier of een modelletje in klei als geheugensteun. Dit geeft je houvast als je aan het bedenken bent wat er weg moet.
Gordeldier. Foto: Patricia Carabelli via Wikimedia Commons.Gebruik plaatjes op internet! Internet staat vol met afbeeldingen van dieren en mensen in allerlei leuke houdingen. Kies een onderwerp dat niet teveel gaten en uitstekende delen heeft, want dat wordt erg lastig om in steen uit te werken, zeker als je nog niet veel ervaring hebt.
- Koop een paar simpele beitels. Als je in hout gaat hakken heb je veel gutsen en beitels nodig, maar voor steen zijn dat er maar een paar. Je hebt een puntbeitel nodig (‘spitsijzer’), een platte beitel en een tandijzer. Dan nog een hamer en dat is het. Je kunt nog kiezen om deze beitels in een paar breedtematen te kopen, maar in het begin heb je niet meer nodig.
tandijzer en tandijzerhouder met inzetplaatje. Foto: Reiner Flassig via Wikimedia Commons
Beitels slijten natuurlijk, en dan moet je ze weer scherp slijpen. Daarom is het niet echt handig om een dure steenbeitel te kopen. Koop liever een beitelhouder, daar kun je namelijk losse inzetplaatjes in doen die je nog kunt verwisselen ook. Er zijn grof en fijn getande plaatjes en vlakke plaatjes. Je kunt ook zo’n plaatje een beetje rond slijpen, om bijvoorbeeld een kuil te hakken zonder lelijke plekken achter te laten met de hoeken van de beitel.
fleshamers van hout en kunststofNeem je hamer niet te zwaar. Je hebt hamers van staal en (week)ijzer om hard te slaan, en hamers of kloppers van hout of kunststof voor een verende slag. Hard slaan doe je in het begin, en voor fijner werk kies je een klopper. Daar passen ook de juiste beitels bij. Beitels voor een klopper hebben een verbrede kop zodat je de hamer niet stukslaat op de beitelkop. Beitels voor een stalen hamer hebben een kleine kop. Door al het slaan komt er een scherpe braam op die je regelmatig moet wegslijpen, anders bezeer je je hand. Kies een stalen vuist en een klopper. Kies een kunststof klopper als je daar het geld voor over hebt, want die gaat je leven lang mee. Ben je heel sterk? Koop dan een stalen vuist van 1 kilogram. Zwaarder heeft geen zin, je sloopt naast de steen alleen jezelf. Ben je gemiddeld sterk? Kies dan 750 gram. Als je heel lichtgebouwd bent zul je dat al te zwaar vinden. Voor een klopper geldt ongeveer hetzelfde.
- Oefen je steenhouwtechnieken! Hieronder een reeks video’s met de basistechnieken om een ruw stenen oppervlak strak te houwen. Het lijkt weinig interessant om alleen maar een recht vlak te maken, maar deze technieken zul je steeds weer tegenkomen tijdens het hakken aan je beeld.
- Download gratis de pdf met steenhouwoefeningen: vlak hakken, holle en bolle profielen en andere steenhouwtips: *Basistechnieken beeldhouwen in steen.pdf→
- Een goed boek als naslagwerk: *Het complete beeldhouwboek. Camí Santamera (Josepmaria Teixido i Camí/Jacinto Chicarro Santamera) Cantecleer Baarn, 2001. ISBN 90-213-3126-8 / 90-439-1253-0
Een duidelijk boek met goede foto’s en veel uitleg over verschillende stromingen en technieken van het beeldhouwen in steen, o.a taille directe, punteren, vergroten en diverse methoden om modellen te kopiëren in steen. - Neem een kijkje bij iemand die het al goed kan. Je leert meer van kijken hoe iemand werkt dan van alle tips op papier. Als je niet bij een beeldhouwer langs kunt gaan, zoek dan video’s op internet. Hieronder een filmpje van mijzelf; lees meer over dit project hier.
- En tenslotte: zoek toch die grondige beeldhouwcursus waar je alles leert over de technieken van het houwen in steen. Het gaat altijd om wat je maakt, en om je vormgeving. Techniek is niet belangrijk, totdat het gebrek daaraan je belemmert. Voor het eindresultaat maakt het niet uit hoe je je beeld gemaakt hebt, al is het met je tanden of met een schroevendraaier. Maar als je uit frustratie vastloopt in je werk omdat je niet gedaan krijgt wat je in je hoofd hebt, dan is dat zonde van je tijd. Leer de techniek daarom goed, zodat jij je daar later helemaal niet meer druk om hoeft te maken. Als beginner kun je het best van alles leren over de praktische kanten; daarmee leg je een basis waarmee je de rest van je leven vooruit kunt. Later kun je je alsnog richten op de vormgeving, wat eigenlijk het enige belangrijke is.
Let op: ik heb het zo druk met dingen maken dat ik zelf geen cursussen of andere lessen geef. Het heeft dan ook geen zin om hierover te bellen of te emailen.
ga verder naar de volgende tien tips→