Steigerbezoek: laatste keer Eusebius

De laatste keer de steiger op

Aan alle vreugde komt ooit een eind, en dat gold ook voor ons werk aan de Eusebiuskerk in Arnhem. Gelukkig moesten we er nog één keer heen om wat aanpassingen te verrichten. Er waren vier aansluitingen van luchtboogbeelden op de kerk die nog geaccordeerd moesten worden. Dat wil zeggen dat het allemaal nog niet precies aansloot op het oude werk, en dat we de uitstekende delen gelijk moesten maken. Daarbij hadden we ook op een aantal plekken expres stukken onaf gelaten omdat we alleen ter plekke goed konden zien hoe het moest aansluiten op andere delen. Het ging hier om de bovenste luchtboogbeelden van boog 23, met de Zeven Deugden, van boog 20, waarop een man (of vrouw?) met een gieter te zien was, van boog 19, met mijn Geit die aan een hogel knabbelt, en tenslotte van boog 17/18, waarop mijn Tweekoppige Adelaar uitdagend wijdbeens zat. De eerste twee zijn gehouwen en dus ook geaccordeerd door Jelle. De twee andere zijn geaccordeerd door Tim en mijzelf.

Waterlijsten

Bovenaan elk van deze vier luchtboogbeelden was een horizontale lijst te vinden. Die hebben we alle vier ter plekke gehouwen, omdat dit de stellers van de aannemer meer speelruimte geeft bij het plaatsen van de beelden. Je moet het namelijk afstellen op de schuinte en de dwarsrichting van de boog, op het verticale muurvlak van de kerk en op de hoogte boven de boog. In zo’n geval is elk onderdeel dat al vaststaat een moeilijkheidsgraad erbij. Vandaar dat het handiger is, zoals ik al in het blogartikel over de Tweekoppige Adelaar meldde, om een aantal dingen nog niet op maat te maken en ze pas op de kerk te houwen. Dat was ook de reden dat we vooral aan de adelaar, die immers op twee luchtbogen tegelijk staat, heel veel werk ter plekke te doen hadden, maar daar hadden we al op gerekend.

Eduard van Kuilenburg

beeldhouwer Eduard van Kuilenburg aan het werk aan de Eusebiuskerk tussen 1950 en 1960De boog met de Zeven Deugden bevindt zich vlak naast de Zeven Zonden. Ze zijn ook in dezelfde stijl gehouwen door beeldhouwer Eduard van Kuilenburg. Van Kuilenburg was een gedreven beeldhouwer, die al zijn passie in deze kerk heeft gestopt. Hij overleed vlak na de afronding van zijn werk aan deze kerk. Ik kreeg onlangs zijn levensbeschrijving, waaruit op te maken valt dat hij vlak na de oorlog hard is afgerekend op een keuze die hij in wanhoop en uit lijfsbehoud maakte. Ik vermoed dat hij zijn oorlogstrauma heeft verdrongen met beeldhouwen. Soms klom hij ook op zaterdag over de schutting om verder te werken, in zijn eentje. Hoe dan ook, een indringend verhaal van strijd en lijden, dat je hier kunt teruglezen door op zijn foto te klikken.

De Zeven Deugden

De beelden van de groep met de zeven deugden zijn weer overwegend dames. We zien een vrouw met een hond (temperantia-gematigdheid, ), een vrouw met een haan (justitia-waakzaamheid), een man met een leeuw (fortitudo-kracht), een vrouw met een kind en een hart (caritas-liefde), een man en vrouw met een anker (spes-hoop), een vrouw met een kruis (fides-geloof) en een vrouw met een lantaarn en een boek (prudentia-wijsheid). Van Kuilenburg heeft gespeeld met texturen, houdingen en kapsels, en wij hebben her en der wel wat verscherpt, maar eigenlijk de beelden gewoon gekopieerd zoals ze waren.

Van het beeld van Spes, de Hoop, was ik eerder vergeten foto’s te maken, zodat ik er ook geen artikel aan kon wijden. Bij deze dus hiernaast te vinden. Je treft het stel ook hieronder aan, in de galerij.

Galerij

-klik op een klein fotootje hieronder om de galerij te openen-

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑

en op YouTube↑

Ons allerlaatste luchtboogbeeld!

Luchtboogbeeldje Fides, het Geloof. Boog met de Zeven Deugden, Eusebiuskerk Arnhem

Het Geloof

Allerlaatste

Vier luchtbogen aan de Noordzijde

Nou eerlijk gezegd hoop ik niet dat het de laatste ooit is, maar wij zijn klaar bij de Eusebiuskerk in Arnhem. Na 83 beelden gekopieerd te hebben is de koek helaas op.

Er waren er eigenlijk nog 13 meer, maar die beelden worden vervangen door een modern kunstwerk van Arno Coenen. Nieuwe decoraties, geïnspireerd op de bestaande luchtboogbeelden. De oude beelden zijn kennelijk teveel verweerd.

Dus wij hebben de afgelopen tijd de laatste drie beelden afgerond: Jelle maakte nog een man met een gieter, ik kreeg de tweekoppige adelaar onder handen en Stide zou het laatste beeldje van boog 23 maken, Het Geloof. Een van de Zeven Deugden. Maar omdat Stide momenteel erg druk is met andere zaken kwam hij er niet meer aan toe en mocht ik dit afronden. Het stelt een vrouw voor met een golvend kapsel en een kruis in haar hand.

Overzicht en terugblik

Beeld De Nacht door Eduard van Kuilenburg- nieuwe kopie in Muschelkalksteen

Kraagsteen De Nacht

Wat hebben wij de afgelopen zeven jaar aan beeldhouwwerk mogen maken voor de Eusebiuskerk? Eigenlijk teveel om op te noemen. Als je klikt op de volgende link kun je alle beeldhouwwerk terugvinden dat ik voor de Eusebiuskerk mocht maken, waaronder de ruim 50 luchtboogbeelden die ik onder handen kreeg. Maar ook Stide heeft jarenlang allerlei beeldhouwwerk aan de toren gekopieerd en acht luchtboogbeelden gehouwen, en sinds 2018 is ook Jelle er nauw bij betrokken geweest en heeft hij onder meer 24 luchtboogbeelden gekopieerd en ornamenten aan pinakels gemaakt.

A bit of an acquired taste

De boog met Zes Apostelen

Het was een prachtige opdracht. In het begin keek ik eerst een beetje scheef tegen het beeldhouwwerk van de Eusebiuskerk aan. Het stamde allemaal van na de oorlog en was heel expressief gehouwen in een grove tufsteen. Maar ik moest het eerst een beetje leren kennen voordat de waardering kwam. Ik was namelijk het bijzonder gedetailleerde beeldhouwwerk uit eerdere perioden gewend, zoals ik het onder handen kreeg van bijvoorbeeld de Sint-Janskathedraal in Den Bosch, of van Kasteel Twickel en Cannenburgh. Maar dit rechtstreeks gemaakte werk heeft een plek in mijn hart veroverd, zeker nadat we de Zeven Zonden en de Apostelen onder handen kregen.

Leerzaam project

luchtbogen met de apostelen en muzikanten

Apostelen en muzikanten

We zijn meteen weer volop gedoken in ander beeldhouwwerk, zo gaat dat nou eenmaal, maar de luchtboogbeelden zal ik missen. Natuurlijk heeft het ons ook jarenlang een stabiel inkomen gegarandeerd. Maar het belangrijkste was dat we er met zoveel plezier aan gewerkt hebben, en het heeft me ook veel geleerd over compositie en het vertellen van verhalen. Want dat is wel een ding dat deze luchtboogbeelden oproepen: we hebben vaak gesprekken gehad over wat de oorspronkelijke beeldhouwer bewoog om een thema op een bepaalde manier weer te geven, over de compositie van de hele beeldengroep bijeen, over attributen en thema’s en hoe we dit zelf zouden hebben aangepakt als wij die vraag hadden gekregen.

Galerij: Fides, Het Geloof

-klik op een fotootje om de galerij te openen-

luchtbogen met de zeven zonden

Galerij: (bijna) Alle luchtboogbeelden die ik gemaakt heb voor de Eusebiuskerk

-klik op een fotootje om de galerij te openen-

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Luchtboogbeeld met twee eigenwijze koppen

Tweekoppige adelaar voltooid

Te veel andere projecten met voorrang

We hebben driekwart jaar geen luchtboogbeelden meer gemaakt voor de Eusebiuskerk omdat er een aantal andere projecten tussendoor kwam, te weten de kruisbloemen en kantbloemen voor de Utrechtse Domtoren, de beeldjes van de 4 seizoenen van Badhoevedorp, de 10 blokken van de Latijnse School in Nijmegen, de geblakerde dolfijnen van het Art’otel in Amsterdam, de Kalasams, nogmaals een hele partij kantbloemen voor de Domtoren, en vooral heel veel ornament-, reliëf- en beeldhouwwerk voor de reconstructie van twee gevelbekledingen voor de kerk van Veghel, waarover later meer, na de onthulling.

Kip zonder kop

dubbelkoppige arend vóór demontage

vóór demontage, rond 2006

Maar toen dat eenmaal afgerond was kon ik mijn hart weer ophalen aan wederom een luchtboogbeeld, een tweekoppige adelaar deze keer. Ook dit beeld had nogal te lijden gehad onder het misgelopen impregneren en de weersomstandigheden. Dientengevolge moest hij zonder kop door het leven. Op twee oude fotootjes was te zien dat de koppen niet echt heel erg sprekend waren, en als iemand het er niet mee eens is moet die het maar komen zeggen, maar ik heb de gelegenheid te baat genomen om er eens een paar goed eigenwijze koppen op te maken in schuim en gips. Ik stelde me zo voor dat die twee koppen constant ruzie met elkaar zouden hebben en stronteigenwijs waren. Rekening houdend met de blokmaat waaruit het daarna gehouwen moest worden zorgde ik er ook voor dat ze elk een andere kant op keken. Ik maakte er wel iets meer adelaarskoppen van, omdat ik niet goed met dat oude fotootje uit de voeten kon.

Schuim en gips

oude verweerde adelaar van tufsteen

enkele jaren na demontage

Zoals gezegd, de nekken van deze tweekoppige adelaar waren dusdanig grondig afgebroken dat er zelfs van een aanzet niets meer te vinden was. Dus ik boorde een paar gaten voor een steunframe en maakte er twee nekken en koppen van schuim op, die ik later bedekte met een laag gips. Ik liet het allemaal vrij grof, omdat ik het toch pas echt zou gaan vormgeven in de steen. Dit past ook beter bij de aanpak van de oorspronkelijke beeldhouwer, die de luchtboogbeelden het liefst en taille directe maakte.

Volgens onze beproefde methode zaagde ik vervolgens een kopie in nieuwe steen met mijn contourzaagmachine, waarna het hakwerk kon beginnen. Meer over de werking van deze machine kun je vinden in dit artikel en filmpje, en in alle artikelen over de kopieerzaagmachine.

Gipsen reconstructie van de koppen van de dubblekoppige adelaar

de gipsreconstructie tussen de kruisbloemen van de Domtoren

De Tweekoppige Adelaar

Tweekoppige adelaar voltooidDe tweekoppige adelaar is een oeroud motief, dat in vele culturen terug te vinden is. Vaak heeft het te maken met verwijzingen naar een keizerrijk. Van Kuilenburg had in zijn jeugdjaren in de oorlog aanvaringen met Duitsland, waar het symbool alom gevoerd werd, maar ook in de eeuwen daarvoor was de Reichsadler al een veelgebruikt symbool.

Kale vogel krijgt veren

Tweekoppige adelaar tijdens hakproces

We hebben inmiddels een hele reeks beelden van Eduard van Kuilenburg gekopieerd. Bij het overgrote merendeel daarvan hebben we nauwgezet de originele beelden gevolgd. Maar bij een beeld als deze, waarvan een groot deel ontbreekt, was het voor mij belangrijker om een interessant beeld te maken dat past in de sfeer van zijn andere werk, dan krampachtig te proberen reconstrueren wat niet meer duidelijk is. Omdat ik bij een aantal van zijn eerdere vogels ook al veren heb aangetroffen, en omdat al snel bleek dat ik anders met een groot oninteressant vlak aan de voorzijde bleef zitten, heb ik er hier voor gekozen om een nieuw verenpak aan te brengen. dubbelkoppige adelaar voltooid

Ook zijn de koppen van de tweekoppige adelaar behoorlijk eigenwijs geworden, zoals ik al voor ogen had. In eerste instantie was de linkerkop (voor de kijkers thuis rechts) een heel stuk groter dan de rechter, en moest ik nog aardig wat van het geheel weghakken voordat er een soort gelijkvormigheid in kwam. Natuurlijk heeft zoiets invloed op de stand van de kop, waardoor deze kop nog wat meer uitgerekt lijkt, wat me uitstekend van pas kwam.

Afwerking

profiel van de adelaar

de profielen moet ik ter plekke nog aanpassen

Het verenpak van de tweekoppige adelaar heb ik met een tandijzer bewerkt, waardoor een levendig effect is ontstaan.

De kop en snavel zijn wat minder uitbundig behouwen omdat anders de vormgeving eronder lijdt. Deze tweekoppige adelaar staat op de plek waar twee luchtbogen aan de kerk ontspruiten, wat waarschijnlijk ook heeft geleid tot dit ontwerp. Ik heb met punteerapparaat en mallen zo nauwkeurig mogelijk de maatvoering van de oude aansluitingen geprobeerd te volgen, maar zoals de afgelopen jaren me geleerd hebben past er nooit iets helemaal exact op zo’n oude kerk. Niets is haaks of recht. Daarom heb ik op alle delen die moeten aansluiten op bestaand werk extra massa gelaten, die ik na plaatsing ter plekke zal moeten aanpassen. Deze kip had heel expressieve poten, en als hij straks iets meer ruimte krijgt omdat ik de overtollige steen zal weghakken, dan kan ik deze nog wat duidelijker vormgeven.

Al met al een heel leuk luchtboogbeeld om te mogen maken!

Galerij

-klik op een foto om het op groter formaat te zien-

naar het volgende luchtboogbeeld→

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑