Een grote waterspuwer voor de Domtoren

28mei2022

Drie waterspuwers in Portlandsteen

We hebben inmiddels al heel wat grote kruisbloemen, kanthogels en ornamenten gehouwen voor de Utrechtse Domtoren. Bovenin de toren, op ongeveer honderd meter hoogte, is een krans van waterspuwers aangebracht om het regenwater af te voeren dat op het dak en de omloop valt. Eind vorig jaar kregen we drie van deze kalkstenen waterspuwers binnen: een adelaar, een steenhouwende duivel en een monster dat op de schouders van een duiveltje zit. We hebben deze drie spuwers met zijn drieën verdeeld: collega Serge de adelaar, Jelle de steenhouwer en ik zou dan de laatste maken, alle drie uit nieuwe blokken Portlandsteen. Alleen moesten we nog even wachten op de derde spuwer, want die was nog niet binnen. Dat heb ik geweten!

ornamenten voor de Domtoren in Utrecht

Hij past niet!

waterspuwer 'steenhouwende duivel' wordt uit een blok nieuwe steen gezaagd

De steenhouwende duivel van Jelle op de contourzaagmachine

Serge is meteen begonnen met de adelaar voor te zagen op de contourzaag, daarna ging Jelle aan de slag. Maar toen ‘mijn eigen’ waterspuwer binnenkwam, bleek dat deze wel 2 meter 60 lang was, en ik kan maar 195 cm hebben op de contourzaag. Dus werd het duidelijk dat ik deze waterspuwer met de hand moest opmeten en kopiëren vanuit het blok steen. De andere twee waren nèt zo lang dat ze nog op de machine pasten.

Kopieertechniek

Wanneer het allemaal niet in de machine past dan moet het maar met de hand. In dit geval legde ik de twee stukken boven op elkaar, om al het meetwerk te vereenvoudigen. Je kunt dan namelijk heel snel zien of de vormen overeenkomen, omdat ze zo dicht bij elkaar liggen. Met passers en contourmallen kun je vlot de hoofdvormen opzoeken.

Toen eenmaal de drie belangrijkste zijden erop stonden, inclusief steenhouwwerk aan de goot bovenop de waterspuwer en het gat door de bek van het monster, heb ik de twee blokken rechtop gezet. En toen bleek dus dat er aan de onderzijde ook nog een heel mannetje schuilging. Maar met elk blok op een eigen draaischijf kon ik ook nu weer makkelijk vergelijken en kopiëren, zodat er uiteindelijk een getrouwe kopie ontstond.

Video: keuren bij de beeldhouwerij

In november 2020 is lokale omroep RTV Utrecht bij ons langs geweest voor een videoverslag van ons werk aan de ornamenten. De restauratiecommissie kwam ons eerste werk keuren.

Er is een artikel te vinden op de RTV-Utrecht website met een kort verslag (zie hier de link↑), maar als je even wacht totdat alles geladen is verschijnt er ook de video, waarop wij vanaf minuut 4:50 te zien zijn in het atelier. Omdat ik dit werk samen met mijn collega’s Serge van Druten en Jelle Steendam heb aangenomen, zijn ook zij in deze video te zien. Overigens is de hele video de moeite waard om te bekijken.

Video: Jelle werkt aan waterspuwer

Jelle was ondertussen aan de slag met zijn eigen waterspuwer, een steenhouwende demon. Ik heb er een korte video van gemaakt.

Galerij: voortgang van het werk aan de twee spuwers

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Steigerbezoek: laatste keer Eusebius

18dec2021

De laatste keer de steiger op

Aan alle vreugde komt ooit een eind, en dat gold ook voor ons werk aan de Eusebiuskerk in Arnhem. Gelukkig moesten we er nog één keer heen om wat aanpassingen te verrichten. Er waren vier aansluitingen van luchtboogbeelden op de kerk die nog geaccordeerd moesten worden. Dat wil zeggen dat het allemaal nog niet precies aansloot op het oude werk, en dat we de uitstekende delen gelijk moesten maken. Daarbij hadden we ook op een aantal plekken expres stukken onaf gelaten omdat we alleen ter plekke goed konden zien hoe het moest aansluiten op andere delen. Het ging hier om de bovenste luchtboogbeelden van boog 23, met de Zeven Deugden, van boog 20, waarop een man (of vrouw?) met een gieter te zien was, van boog 19, met mijn Geit die aan een hogel knabbelt, en tenslotte van boog 17/18, waarop mijn Tweekoppige Adelaar uitdagend wijdbeens zat. De eerste twee zijn gehouwen en dus ook geaccordeerd door Jelle. De twee andere zijn geaccordeerd door Tim en mijzelf.

Waterlijsten

Bovenaan elk van deze vier luchtboogbeelden was een horizontale lijst te vinden. Die hebben we alle vier ter plekke gehouwen, omdat dit de stellers van de aannemer meer speelruimte geeft bij het plaatsen van de beelden. Je moet het namelijk afstellen op de schuinte en de dwarsrichting van de boog, op het verticale muurvlak van de kerk en op de hoogte boven de boog. In zo’n geval is elk onderdeel dat al vaststaat een moeilijkheidsgraad erbij. Vandaar dat het handiger is, zoals ik al in het blogartikel over de Tweekoppige Adelaar meldde, om een aantal dingen nog niet op maat te maken en ze pas op de kerk te houwen. Dat was ook de reden dat we vooral aan de adelaar, die immers op twee luchtbogen tegelijk staat, heel veel werk ter plekke te doen hadden, maar daar hadden we al op gerekend.

Eduard van Kuilenburg

De boog met de Zeven Deugden bevindt zich vlak naast de Zeven Zonden. Ze zijn ook in dezelfde stijl gehouwen door beeldhouwer Eduard van Kuilenburg. Van Kuilenburg was een gedreven beeldhouwer, die al zijn passie in deze kerk heeft gestopt. Hij overleed vlak na de afronding van zijn werk aan deze kerk. Ik kreeg onlangs zijn levensbeschrijving, waaruit op te maken valt dat hij vlak na de oorlog hard is afgerekend op een keuze die hij in wanhoop en uit lijfsbehoud maakte. Ik vermoed dat hij zijn oorlogstrauma heeft verdrongen met beeldhouwen. Soms klom hij ook op zaterdag over de schutting om verder te werken, in zijn eentje. Hoe dan ook, een indringend verhaal van strijd en lijden, dat je hier kunt teruglezen door op zijn foto te klikken.

De Zeven Deugden

De beelden van de groep met de zeven deugden zijn weer overwegend dames. We zien een vrouw met een hond (temperantia-gematigdheid, ), een vrouw met een haan (justitia-waakzaamheid), een man met een leeuw (fortitudo-kracht), een vrouw met een kind en een hart (caritas-liefde), een man en vrouw met een anker (spes-hoop), een vrouw met een kruis (fides-geloof) en een vrouw met een lantaarn en een boek (prudentia-wijsheid). Van Kuilenburg heeft gespeeld met texturen, houdingen en kapsels, en wij hebben her en der wel wat verscherpt, maar eigenlijk de beelden gewoon gekopieerd zoals ze waren.

Van het beeld van Spes, de Hoop, was ik eerder vergeten foto’s te maken, zodat ik er ook geen artikel aan kon wijden. Bij deze dus hiernaast te vinden. Je treft het stel ook hieronder aan, in de galerij.

Galerij

-klik op een klein fotootje hieronder om de galerij te openen-

: gerechtigheid

: waakzaamheid

: liefde

: hoop

: hoop

: geloof

: kracht

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑

en op YouTube↑

Ons allerlaatste luchtboogbeeld!

19sep2021

Het Geloof

Allerlaatste

Vier luchtbogen aan de Noordzijde

Nou eerlijk gezegd hoop ik niet dat het de laatste ooit is, maar wij zijn klaar bij de Eusebiuskerk in Arnhem. Na 83 beelden gekopieerd te hebben is de koek helaas op.

Er waren er eigenlijk nog 13 meer, maar die beelden worden vervangen door een modern kunstwerk van Arno Coenen. Nieuwe decoraties, geïnspireerd op de bestaande luchtboogbeelden. De oude beelden zijn kennelijk teveel verweerd.

Dus wij hebben de afgelopen tijd de laatste drie beelden afgerond: Jelle maakte nog een man met een gieter, ik kreeg de tweekoppige adelaar onder handen en Stide zou het laatste beeldje van boog 23 maken, Het Geloof. Een van de Zeven Deugden. Maar omdat Stide momenteel erg druk is met andere zaken kwam hij er niet meer aan toe en mocht ik dit afronden. Het stelt een vrouw voor met een golvend kapsel en een kruis in haar hand.

Overzicht en terugblik

Beeld De Nacht door Eduard van Kuilenburg- nieuwe kopie in Muschelkalksteen

Kraagsteen De Nacht

Wat hebben wij de afgelopen zeven jaar aan beeldhouwwerk mogen maken voor de Eusebiuskerk? Eigenlijk teveel om op te noemen. Als je klikt op de volgende link kun je alle beeldhouwwerk terugvinden dat ik voor de Eusebiuskerk mocht maken, waaronder de ruim 50 luchtboogbeelden die ik onder handen kreeg. Maar ook Stide heeft jarenlang allerlei beeldhouwwerk aan de toren gekopieerd en acht luchtboogbeelden gehouwen, en sinds 2018 is ook Jelle er nauw bij betrokken geweest en heeft hij onder meer 24 luchtboogbeelden gekopieerd en ornamenten aan pinakels gemaakt.

A bit of an acquired taste

De boog met Zes Apostelen

Het was een prachtige opdracht. In het begin keek ik eerst een beetje scheef tegen het beeldhouwwerk van de Eusebiuskerk aan. Het stamde allemaal van na de oorlog en was heel expressief gehouwen in een grove tufsteen. Maar ik moest het eerst een beetje leren kennen voordat de waardering kwam. Ik was namelijk het bijzonder gedetailleerde beeldhouwwerk uit eerdere perioden gewend, zoals ik het onder handen kreeg van bijvoorbeeld de Sint-Janskathedraal in Den Bosch, of van Kasteel Twickel en Cannenburgh. Maar dit rechtstreeks gemaakte werk heeft een plek in mijn hart veroverd, zeker nadat we de Zeven Zonden en de Apostelen onder handen kregen.

Leerzaam project

Apostelen en muzikanten

We zijn meteen weer volop gedoken in ander beeldhouwwerk, zo gaat dat nou eenmaal, maar de luchtboogbeelden zal ik missen. Natuurlijk heeft het ons ook jarenlang een stabiel inkomen gegarandeerd. Maar het belangrijkste was dat we er met zoveel plezier aan gewerkt hebben, en het heeft me ook veel geleerd over compositie en het vertellen van verhalen. Want dat is wel een ding dat deze luchtboogbeelden oproepen: we hebben vaak gesprekken gehad over wat de oorspronkelijke beeldhouwer bewoog om een thema op een bepaalde manier weer te geven, over de compositie van de hele beeldengroep bijeen, over attributen en thema’s en hoe we dit zelf zouden hebben aangepakt als wij die vraag hadden gekregen.