De trapgevel van de Latijnse School in Nijmegen

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in Nijmegen

Haastige Spoed en toch nog goed

We kregen ineens een spoedtelefoontje: kunnen jullie tijd vinden om mee te werken aan de Latijnse School in Nijmegen? Eigenlijk had me dat niet moeten verrassen: de laatste tijd is iedereen druk en er zijn altijd twee opleverdata per jaar die een echt harde deadline hebben: vóór de kerstvakantie en vóór de bouwvakvakantie. De eerste omdat ze liever niet de steigers laten staan tijdens de jaarwisseling, denk aan vuurwerk en rare acties, en de tweede omdat er een lange periode is dat er niemand op de steigers is. Daarbij zijn het mooie momenten om een jaar of halfjaar af te sluiten.

Drie kanten per blok

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in NijmegenDit was ook weer een gevalletje ‘het moet klaar voor de kerst’. Alleen had degene die het werk had aangenomen het al vreselijk druk met allerlei andere projecten en konden ze eigenlijk ook niemand anders vinden dan Jelle en ik om bij te springen. En zo kwamen er dus tien blokken met ornamentwerk van de Latijnse School onze kant op. Gelukkig wilde collega Serge ook een paar blokken onder zijn hoede nemen, anders hadden we het allemaal niet gered. Elk blok heeft drie bewerkte zijden dus ga maar na, 30 bewerkte zijden dat is wel een goed aantal weken werk.

Hollandse Renaissance

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in NijmegenHet is wel interessant om deze dingen te maken, want er is veel verdwenen door verwering en dan moet je maar zien te reconstrueren wat er heeft gezeten. Gelukkig kun je meestal wel van andere blokken een deel herleiden, en daarbij is dit gemaakt in de stijl van de Hollandse Renaissance, waarvan nog wat voorbeelden in mijn hoofd zaten. Bloemen, bladeren, stelen en linten en een paar vruchten. Botanisch gezien is het echt een warboel, want een plant met eikenbladeren draagt chrysantenbloemen en granaatappels, maar het is erg leuk werk om te maken. Als er maar niet zoveel druk op stond!

bloknummering Latijnse SchoolMaar we kregen het op tijd af. Zoals het altijd gaat met deze dingen krijg je na verloop van tijd de slag te pakken en dan gaat het tweede een stuk sneller dan de eerste, de derde nog vlotter, en zo krijg je de handigheid erin. Jelle en Serge konden, naast hun andere werkzaamheden, elk twee blokken afronden en ik deed de andere zes.


Latijnse School

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in NijmegenDeze blokken zijn bestemd voor de trapgevel van de Latijnse School in Nijmegen. Ze flankeren de getrapte gevel, en worden afgedekt door liggende delen, waarvan een aantal stukken ook ornamentwerk bevat. Deze Latijnse School is mij niet onbekend. In 2015 zijn Stide en ik een aantal maanden bezig geweest met het Zuiderportaal van de Stevenskerk, die er tegenover ligt. Toen hebben wij ook prijs opgegeven voor het kopiëren van de beelden van de Latijnse School, maar een ander bedrijf met een robotfrees had een lagere prijs ingediend. Omdat zij niet genoeg beeldhouwers hadden voor het afwerken, hebben Serge en Stide toen die beelden staan voltooien in Obernkirchener zandsteen. Op onderstaande video kun je zien hoe Stide met mijn kettingzaag een blok zandsteen wegzaagt onder Apostel Thaddeus. Hij moest de zaag nog een beetje leren kennen, maar het was een handige manier om een groot blok te verwijderen.

Baumberger steen

ornamenten in Baumberger steen voor de Latijnse School in NijmegenDeze beelden waren in de jaren ’60 gehouwen in Baumberger steen door beeldhouwer Giuseppe Roverso uit Nijmegen. Waarschijnlijk heeft hij ook dit ornamentwerk verzorgd. De kopieën van de beelden werden in 2016 gemaakt in de veel sterkere Obernkirchener zandsteen, omdat Baumberger maar zo’n 70 jaar goed blijft. Waarom voor deze blokken ook niet een andere steensoort is gekozen is mij een raadsel. Ja het past wel bij het historisch materiaalgebruik, maar het blijft buiten helaas niet erg lang goed als je het niet schildert. We zullen zien hoe ze het gaan houden. Het was ondanks alle haast wel weer een hele leuke opdracht om te maken.

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑

Luchtboogbeeld: Een accordeonist

Accordeonist nieuw, MuschelkalkMoervast verankerd

ETrekzak, zwartwittekeningigenlijk was het geen accordeonist. Meer een man met een trekzak, zo’n klein ding dat ze bij zeemanskoren gebruiken. Maar eindelijk was hij gearriveerd! Ik had er lang op moeten wachten, want hij zat vast. Aan het nieuwe Filmtheater Focus. Toen ik er eerst om vroeg waren de berichten niet best: het beeldje (dat ik nog moest kopiëren) was tijdelijk uitgeleend aan het theater, maar kennelijk zo ontzettend goed vastgemaakt dat het niet te doen was om het ooit nog los te krijgen. Het dak zou eraf moeten, of ik kreeg het beeld met Filmtheater en al, je snapt het wel.

Na veel overleg, bellen en vergaderen bleek het beeld toch demontabel en kwam het mijn kant uit.

Voorzagen

oud luchtboogbeeld op voorzaagmachineToen ik hem binnen kreeg zaten de lange stukken draadeind er nog aan. Dat was eigenlijk best wel lastig, want ik moest een hele constructie maken om het beeldje toch goed te kunnen verankeren op mijn voorzaagmachine. Maar een uitdaging op zijn tijd is wel leuk, dus met wat inventiviteit hebben we toch een goede oplossing kunnen bedenken. Vanaf dat punt was het allemaal niet zo ingewikkeld: beeld voorzagen, kopiëren en de details verscherpen.

Grof

nieuw luchtboogbeeld accordeonistDe twee luchtbogen die we momenteel aanpakken zijn indertijd (rond 1956) best wel grof gehouwen door Eduard van Kuilenburg. Tel daarbij op dat deze accordeonist ruim zestig jaar op de kerk heeft doorgebracht en je begrijpt wel dat het allemaal wat vager geworden is. De uitdaging van dit beeldhouwwerk ligt dan ook niet zozeer in de technische moeilijkheidsgraad. Het beeld van Paus Leo de Grote was een veel lastiger klusje. Bij het hakken van deze groep beelden zit ‘m de kneep in de details en de afwerking.

Het beeld heeft niet veel details, en de onderdelen die er waren zijn wel heel simpel uitgewerkt. De afwerking is grof. Daarom is het interessantste deel het zo hakken van dingen als gezicht, handen en voeten dat het iets meer laat zien, maar toch nog duidelijk past bij de stijl van de rest van het beeld. En wat de afwerking betreft: door te spelen met verschillende oppervlakken zoals gebouchardeerd, gespitst, getandijzerd of gescharreerd kunnen levendige oppervlakken ontstaan die de vormgeving versterken.

Handen en voeten geven

nieuw luchtboogbeeld accordeonistDe handen van de accordeonist waren links en rechts niet gelijk. De rechterhand had wel iets van vingers, maar links had hij alleen een klont met een paar strepen. Wel had hij een leuke stand van de vingers gekozen, die het spel op de toetsten aanduidt. De voeten waren nooit echt uitgewerkt, en nadien nog wat verweerd. In het nieuwe beeld is van de handen en voeten de stand hetzelfde gebleven, maar ik heb er duidelijkere vingers en tenen op gezet. Het zijn wel nog steeds beste klauwen gebleven. Het gezicht van de accordeonist was wat naar rechts gewend, en hij had een aardig scheef glimlachje, alsof hij helemaal opging in een lastig muziekstuk. Het was haast niet meer te zien, dus ik heb het iets duidelijker nagemaakt in het nieuwe beeld. De ogen van deze beelden hebben allemaal alleen maar bovenste oogleden en daaronder een gat. Het werkt echter erg goed qua schaduwwerking, dus dat heb ik zo gelaten.

Scheef

Het is opvallend dat bijna alle koppen die Van Kuilenburg hakte zo sterk asymmetrisch zijn. Voorhoofden die heel schuin weglopen, een jukbeen dat twee centimeter dieper ligt dan de andere, ogen die in een totaal ander vlak liggen. Ik vraag me steeds vaker af of hij misschien moeite had met diepte zien, of dat hij nog maar zicht in 1 oog had. Het leven van deze beeldhouwer verliep heel tragisch en hij is ook maar 39 jaar oud geworden. Misschien dat er ooit nog meer over gepubliceerd wordt, maar het is niet aan mij om dat hier te doen. In ieder geval proberen we die scheve koppen iets aannemelijker te maken zonder al te veel afbreuk te doen aan het karakter van het originele beeld. Als je het exact zo kopieert krijg je een beeld dat nog beroerder is dan het origineel, omdat je toch iets van de direktheid daarvan niet kunt overbrengen in de kopie. Om die vlotheid te bewaren kopiëren we dan ook niet met een punteerapparaat, maar werken we voor een deel op dezelfde manier als Van Kuilenburg: rechtstreeks vormgevend in de steen.

ornamenten zuiderportaal Eusebiuskerk, in Baumberger steen

Zuiderportaal

ornamenten zuiderportaal Eusebiuskerk, in Baumberger steenEen deelopdracht die hier nog tussendoor kwam was het ornamentwerk voor het Zuiderportaal van de Eusebiuskerk. We vermoeden dat ook dit oorspronkelijk gehouwen was in de jaren ’50. Maar het is bekend dat Baumberger steen niet al te lang meegaat en vrij snel uitspoelt tot een vormeloze massa. Omdat er een aantal delen ontbraken en afschilferden is behoorlijk veel natuursteen vervangen. Wij hebben een paar van die ornamenten gedaan, collega Serge heeft op ons verzoek het leeuwendeel gedaan.

3D-scan

Ten slotte is er deze week nog iemand langs geweest met een scanner en laptop: Emiel Frederiks van Nidim. Hij heeft de kopie van de accordeonist vastgelegd in een 3D-model, waar misschien ooit kleine versies van geprint zullen worden. We zullen zien.

naar het volgende luchtboogbeeld→

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl

Volg me op Instagram↑
en op Twitter↑
en op YouTube↑