Een van de dingen waar ik altijd met bewondering naar gekeken heb bij de beelden van mijn vader is de plaats die hij ervoor heeft uitgekozen. Mijn vader is de Onderdijker beeldhouwer Jan van Velzen. Hij heeft bij een aantal van zijn beelden zelf de plek ervoor mogen uitkiezen, iets dat lang niet altijd aan de kunstenaar wordt overgelaten. Zijn eerste grote beeld was De Dijkwerker, een bronzen beeld van een spittende man. Anders dan de meeste beelden van dijkwerkers betreft het hier geen steenzetter, omdat in deze omgeving de dijken oorspronkelijk van klei werden gebouwd, die met schop en kruiwagen werd verplaatst.

Het was zijn eerste grote opdracht. Hij was opgevallen als beeldhouwer toen hij enkele jaren daarvoor een ontwerp voor een beeld van de heilige Gerardus Majella had gemaakt. De parochie bestond 70 jaar en als onderdeel van een cabaret werd met drumband en veel bombarie aan het eind een ‘nieuw beeld’ onthuld van Sint Gerardus Majella, zogenaamd voor in de kerk.

Ik denk dat mijn vader in die jaren een zekere eigenzinnigheid niet ontzegd kan worden. Kennelijk had hij niets met de traditionele vrome afbeelding van Gerardus, want hij besloot dat Majella een eenvoudig man was geweest, en verkoos hem af te beelden zoals de mensen om zich heen: een tuinder, op de knieën in de klei. Met ontbloot bovenlijf.

Wat te verwachten viel gebeurde natuurlijk: Gertje op zijn knieën was de parochianen een stap te ver. Achteraf wel een glimlach waard. Ik denk ook niet dat mijn vader er op rekende dat dit beeld serieus een plek in de kerk zou krijgen. Dat was ook nooit de opzet geweest. Maar het boetseren had zijn creativiteit weer aangewakkerd en heeft de aanzet gegeven waardoor hij werd gevraagd voor de Dijkwerker.

Ik was in die tijd zeventien, en dacht dat ik wel een beetje creatief was, maar dat ik nooit een beeldhouwer zou kunnen worden zoals mijn vader. Ik had zo weinig vertrouwen daarin dat ik ook nooit geprobeerd heb op een kunstacademie te komen.

Maar ik vond het werk aan De Dijkwerker fascinerend. Voor mijn vader was werken op dit formaat ook allemaal nieuw, en terwijl hij leerde, leerde ik mee. Werken met piepschuim en was, vergroten, boetseren, slepen met het wasmodel op locatie om te overleggen voor de beste plek. Ik maakte er nog een werkstuk over toen ik een opleiding aan de Grafische MTS in Amsterdam deed.

Het beeld staat nu in een grote open ruimte, aan het eind van het dorp, zo ongeveer tussen Onderdijk en Wervershoof in. Toen hij rond eind 1980 al wandelend met mijn moeder deze plek had uitgekozen, waren wij kinderen eerst ontzet. Het was toen nog één grote modderbende, met een nieuw gemaal en een paar grote sloten, op een plek waar weinig mensen met aandacht naar keken. Paste zo’n beeld niet beter in het hart van het dorp?

Achteraf gezien kan ik alleen maar zeggen dat hij enorm gelijk heeft gehad. Het beeld valt meteen op door het ontbreken van allerlei storende elementen, de modder maakte plaats voor gras en bomen en bloeiend fluitekruid, en de Dijkwerker is een herkenningspunt voor het dorp geworden.

Het valt me op dat een aansprekend beeld het vermogen heeft om de omgeving te beïnvloeden. Dan denk ik bijvoorbeeld hoe ‘de beste stuurlui’ aan het havenhoofd van Medemblik van een plek met een eind-van-de wereld-gevoel een geliefd plekje hebben gemaakt, omdat ineens duidelijk werd dat de omgeving zorg nodig had. De rommel wordt opgeruimd, het pad wordt verhard of bijgewerkt, het groen wordt verzorgd en wat een achterafplek was krijgt allure. Zo ook met het landje van Top achter de Drommedaris in Enkhuizen, dat door ‘Paulus Potter’ van een leeg hondenveldje ineens focus krijgt en verandert in een fotolocatie.

Toch was er een Wervershover die hem zei dat hij het een Onderdijks beeld vond, en vroeg: ‘Heb je het niet een beetje al te bont gemaakt?’ Hoezo dan, vroeg mijn vader. ‘Nôh’, was het Westfriese antwoord, ‘Het is wel een mooi beeld hoor, daar niet van, maar hai staat vezellef wel met z’n kont nei Wervershoof!’

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl