Voor de Dom van Aken moest een aantal pinakels vervangen worden. De oude waren gescheurd door roestend ijzer en vanwege verkeerd toegepast leger. De afzettingsrichting van de steen moet liefst horizontaal worden verwerkt, omdat er anders kans bestaat dat er een lange verticale plak afbreekt. Hier was dat indertijd verticaal gebeurd.
Het materiaal voor deze pinakels is Ierse hardsteen. Het is vrijwel hetzelfde materiaal als de bekendere Belgische hardsteen, maar het is wat egaler (sommigen zeggen saaier) en makkelijker te bewerken: het is iets minder hard en je gereedschap slijt minder omdat er minder silica in zit.
Zaagwerk
oude kruisbloem en nieuw blok hardsteen
door de kettingzaag te gebruiken kan het werk vlotten
Ik kreeg het oude model en nieuwe blokken Ierse hardsteen aangeleverd. De vier hogels van de kruisbloem zijn in het midden niet aan elkaar verbonden. Met een haakse slijper kan ik niet helemaal zo diep als tot aan de schacht zagen, maar met een kettingzaag is dat geen probleem. Dat versnelt het hakken aanmerkelijk! Natuurlijk zou een grote zaagmachine dit ook kunnen, maar die heb ik niet. Voor de stevigheid kon ik zelfs nog een stuk vast laten zitten, waardoor de steen niet te makkelijk kan breken.
Vormgeving
voorzagen en ruwe vorm hakken. Met de kettingzaag kan ik strak tot op de schacht zagen
Kruisbloemen zijn in essentie hetzelfde als hogels. Een gotische pinakel bevat van onder naar boven een aantal rijen bladvormen (de hogels), die gewoonlijk worden bekroond met bewerkelijkere bladvormen die in een kruisvorm tegenover elkaar staan (de kruisbloem).
Deze hogels en kruisbloemen van de Dom van Aken zijn waarschijnlijk na-oorlogse kopieën. Ze zijn in ieder geval niet al te spannend gehouwen indertijd. Ik heb, zonder al te veel af te wijken, iets meer spanning in de vorm aangebracht. De grote vormen van de kruisbloem liggen allemaal binnen hetzelfde vlak. Dat maakt het wel makkelijk om deze bloemen snel voor te zagen.
op de achtergrond de oude hogels, vooraan de nieuwe
De eenvoudige waterbladhogels heb ik wat dieper gemaakt, en de contouren wat sierlijker en scherper (zie hieronder). In 1993 leerde ik voor het eerst hogels en kruisbloemen hakken, en ik heb er in de afgelopen 25 jaar al heel wat gemaakt, maar nog niet vaak in hardsteen. Omdat arduin of hardsteen, de naam zegt het al, een vrij harde steen is, is het logisch dat de vormen zo eenvoudig gehouden zijn. Maar ook de eenvoudigste waterbladhogel heeft zijn eigen charme, en het is essentieel dat het zijn vormspanning behoudt en dat na generaties van kopie op kopie er niet slechts een vage fledder overblijft. Dat maakt het voor mij ook nog enigszins interessant: het zoeken naar een mooie lijn en vormspanning.
Het is de bedoeling dat er aan de Dom van Aken de komende tijd nog veel meer pinakels vervangen gaan worden.