wapensteen, gehouwen voor Kasteel Twickel

Familiewapens vallen onder mijn favoriete projecten, en ik heb er al een aantal van mogen hakken. Gewoonlijk zijn het heel levendige, drukke voorstellingen, met helmen, schilden, en van alles en nog wat eromheen. Mijn beste vriend is schilderijenrestaurator en wapenschilder. Hij heeft me een beetje uitgelegd wat er allemaal gebeurt op zo’n familiewapen, aan de hand van zijn eigen wapen.

Onderdelen van het familiewapen

Als eerste is er het schild, en de voorstelling op het schild. Dat is het belangrijkste onderdeel. Je moet je voorstellen dat in de Middeleeuwen een toernooi gehouden werd, en dat iedere ridder een voorstelling op zijn schild had die stond voor zijn familie, het geslacht waaruit hij voortkwam. De oudste afbeeldingen op het schild van familiewapens zijn dan ook vaak de eenvoudigste. In het geval van mijn vriend is het wapen in vieren gedeeld, wat betekent dat er meerdere wapens op één schild afgebeeld worden: twee keer een griffioen en twee keer een windhond. De ridder hing voor en na het gevecht zijn schild en helm aan een standaard buiten zijn tent, en dat is ook nu nog te zien in het familiewapen. Het schild wordt bekroond door de helm, en het dekkleed, een stuk doek dat de ridder op zijn helm droeg tegen de hitte van de zon, vormt de achtergrond voor het schild. Het dekkleed is in de strijd danig door zwaardhouwen gehavend, en met al die insnijdingen heeft het een sierlijke en artistieke vorm gekregen. Op de helm draagt de ridder een wrong, twee ineengedraaide stroken stof (van het dekkleed) gevuld met paardenhaar, en daarop zijn helmteken. Het helmteken was een middel voor een ridder om zich ook van achter of opzij gezien te kunnen onderscheiden van alle andere gehelmde ridders. Tenslotte zijn daar nog de schildhouders: vaak dieren (leeuwen, beren, honden, etc) , ook wel mythische dieren (zeemeerminnen, griffioenen, wildemannen of sfinxen, etc) of mensen, die de functie hebben om het schild hoog te houden en te bewaken. Gewoonlijk staan de schilddragers op een zgn grond, waaraan ook het motto is gekoppeld.

Vaste en niet-vaste gegevens

De stand van de helm is belangrijk; daar mag niets aan veranderd worden omdat de schilder of beeldhouwer dat bijvoorbeeld mooier vindt. Er zijn helmen die recht vooruit staan, en helmen die een slag naar links of rechts worden afgebeeld, en daar zijn dus regels voor. Je ziet nogal eens verschillende soorten helmen, maar de traliehelm is de meest gebruikelijke. Ook zijn er minieme variaties in de vorm van het schild. Een familiewapen met een ovaal schild is een vrouwenwapen, maar verder kan een schild bijvoorbeeld afgebeeld worden met een spitse punt, een afgeronde onderzijde, of een soort van accoladepunt. Hoewel voor de vorm van de punt kennelijk ontwerpruimte is, ook gezien de stijlperiode waarin het ontwerp gemaakt is, is het niet toegestaan om opeens over te gaan op een heel andere vorm van het schild. De vorm van de dekkleden, de grond en zelfs de schildhouders is niet exact voorgeschreven. De schildhouders mogen kennelijk zelfs per persoon verschillend zijn, al is dat niet erg gebruikelijk meer. In principe zou een blazoenschilder de ruimte hebben om zelf de dekkleden, de schildhouders en andere decoratieve elementen te ontwerpen, maar vaak kiest de opdrachtgever voor een bestaand ontwerp dat al langer zijn waarde heeft bewezen. Hieronder drie variaties van hetzelfde familiewapen.

Al met al heeft een kunstenaar nog wel wat vrijheden bij het ontwerpen van de afbeelding van het familiewapen. (Het ontwerpen van een nieuw familiewapen is een heel andere kwestie, die ik liever aan de experts zou overlaten!) Voor het wapen dat ik nu aan het hakken ben is echter gekozen voor de middelste van bovenstaande drie ontwerpen.

Lees verder…→

of ga naar het eerste bericht over dit project↵

Beeldhouwerijblog.nl is het blog van Koen van Velzen, beeldhouwer in steen en brons. Zie ook mijn website: beeldhouwerijvanvelzen.nl